Wijzigingen

Een naam bestond eerst alleen maar uit een “voornaam”. Toen de mensheid in aantal toenam en in grotere gemeenschappen ging wonen was een simpel  Johannes, Pavel, Maria, Lucius of Brun niet meer genoeg. Er moest iets bij om een onderscheid te maken tussen verschillende personen met dezelfde voornaam.

Een naam bestond eerst alleen maar uit een “voornaam”. Toen de mensheid in aantal toenam en in grotere gemeenschappen ging wonen was een simpel  Johannes, Pavel, Maria, Lucius of Brun niet meer genoeg. Er moest iets bij om een onderscheid te maken tussen verschillende personen met dezelfde voornaam.

De achternaam of familienaam werd uitgevonden. Het duidelijkst is dat te zien bij de Romeinen. Zij gebruikten een naam die bestond uit twee of drie delen. De voornaam (praenomen), de familienaam (nomen gentile) en soms een bijnaam (cognomen) bv Marcus Tulius Cicero. Dit was Marcus uit de familie Tulius met een kenmerkend iets, namelijk een erwt vormige wrat op zijn gezicht. Cicer betekent kikkererwt. Een zeer bekende Romein is natuurlijk Gaius Julius Caesar. Het was Gaius uit de familie Julii. Het cognomen Caesar slaat volgens één theorie op de beharing van de eerste drager van deze bijnaam (caesarie betekent haar). Pas enkele heersers verder werd Caesar de titel voor de opperbaas. Caesar werd door de Romeinen uitgesproken als Kaisar, vandaar dan ook Kaiser en keizer en Czaar. Na de Romeinse tijd nam het gebruik van achternamen weer af.

De toenaam of achternaam werd gemeengoed en ontwikkelde in de loop der tijd tot een familienaam. Het duidelijkst is dat te zien bij de Romeinen. Zij gebruikten een naam die bestond uit twee of drie delen. De voornaam (praenomen), de familienaam (nomen gentile) en soms een bijnaam (cognomen) bv Marcus Tulius Cicero. Dit was Marcus uit de familie Tulius met een kenmerkend iets, namelijk een erwt vormige wrat op zijn gezicht. Cicer betekent kikkererwt. Een zeer bekende Romein is natuurlijk Gaius Julius Caesar. Het was Gaius uit de familie Julii. Het cognomen Caesar slaat volgens één theorie op de beharing van de eerste drager van deze bijnaam (caesarie betekent haar). Pas enkele heersers verder werd Caesar de titel voor de opperbaas. Caesar werd door de Romeinen uitgesproken als Kaisar, vandaar dan ook Kaiser en keizer en Czaar. Na de Romeinse tijd nam het gebruik van achternamen weer af.

In de tweede helft van de Middeleeuwen nam het gebruik weer toe. Er kwamen eenvoudig gezegd gewoon weer meer mensen. Grof gezegd kan men stellen dat er vier groepen zijn waar namen uit ontstaan zijn:  

In de tweede helft van de Middeleeuwen nam het gebruik weer toe. Er kwamen eenvoudig gezegd gewoon weer meer mensen. Grof gezegd kan men stellen dat er vier groepen zijn waar namen uit ontstaan zijn:  

#Afstammingsnaam. Dit zijn de vadersnaam (patronymicum) en de moedersnaam (metronymicum). Deze komen zeer veel voor: Gielissen, Jansen, Pietersen. Maar ook uit voornamen die nu niet meer gebruikelijk zijn ontstonden familienamen zoals Grispen (Chrispiaen), Meuwissen (Bartholomeus), Goswins (Gozewijn) of Stassen (Eustachius).

#Afstammingsnaam. Dit zijn de vadersnaam (patronymicum) en de moedersnaam (metronymicum). Deze komen zeer veel voor: Gielissen, Jansen, Pietersen en Trienekens (van Catharina of Triena). Maar ook uit voornamen die nu niet meer gebruikelijk zijn ontstonden familienamen zoals Grispen (Chrispiaen), Meuwissen (Bartholomeus), Goswins (Gozewijn) of Stassen (Eustachius).

#Beroepennaam. Ook veel voorkomend en voor een ieder duidelijk herkenbaar. Bakker, de Boer, IJzerman, Brasseur en Bressers (Brouwers), Timmerman enz enz. Of iets lastiger te herkennen: Pisters van Pistorius, latijn voor bakker of Tuiten van de rondtrekkende kooplui die teuten genoemd werden en Damoiseaux van het Oud Franse damoisel, een heerboer. Een echte Limburgse beroepennaam is Smeets. Nagenoeg ieder dorp had wel een smid, ''"d'r Schmeet"''. De kinderen waren dus ''"kinjer va der Schmeet, Schmeets zien kinjer"''. Maar ook Curfs, Curvers en Körvers. Limburgers herkennen daar het woord ''"Kurref"'' in, korf. Zij stammen af van een mandenvlechter.

#Beroepennaam. Ook veel voorkomend en voor een ieder duidelijk herkenbaar. Bakker, de Boer, IJzerman, Brasseur en Bressers (Brouwers), Timmerman enz enz. Of iets lastiger te herkennen: Pisters van Pistorius, latijn voor bakker of Tuiten van de rondtrekkende kooplui die teuten genoemd werden en Damoiseaux van het Oud Franse damoisel, een heerboer. Een echte Limburgse beroepennaam is Smeets. Nagenoeg ieder dorp had wel een smid, ''"d'r Schmeet"''. De kinderen waren dus ''"kinjer va der Schmeet, Schmeets zien kinjer"''. Nog zo'n Limburgse naam is Curfs of Curvers en Körvers. Limburgers herkennen daar het woord ''"Kurref"'' in, korf. Zij stammen af van een mandenvlechter.

#Herkomstnaam. Mensen waren in tegenstelling tot wat wij nu denken altijd al redelijk mobiel. Handelaren trokken rond, mensen verhuisden door oorlogen of armoede. Of doordat ze ergens anders gingen werken (iets pachten). De streek of plaats waar men vandaan kwam werd dan vaker als achternaam gebruikt. Van Aken, de Liege, Lardinois (uit de Ardennen), van Kan (het dorp Canne bij Maastricht), De La Haye (het gehucht La Haye in het land van Dahlem), van Gulik, Hodiamont en Dodemont (deze twee hebben dezelfde oorsprong namelijk een plaats in het land van Hervé) enz enz. Maar ook een plek in of nabij het dorp werd gebruikt. Bijvoorbeeld, van t Veld, vanden Heuvel, Hof, Delamboix (bij het hout cq bos), Gebroek (een plek langs de rivier), van Soest (een hofstede in Limburg). Met adel had dit Van eigenlijk weinig te maken.

#Herkomstnaam. Mensen waren in tegenstelling tot wat wij nu denken altijd al redelijk mobiel. Handelaren trokken rond, mensen verhuisden door oorlogen of armoede. Of doordat ze ergens anders gingen werken (iets pachten). De streek of plaats waar men vandaan kwam werd dan vaker als achternaam gebruikt. Van Aken, de Liege, Lardinois (uit de Ardennen), van Kan (het dorp Canne bij Maastricht), De La Haye (het gehucht La Haye in het land van Dahlem), van Gulik, Hodiamont en Dodemont (deze twee hebben dezelfde oorsprong namelijk een plaats in het land van Hervé) enz enz. Maar ook een plek in of nabij het dorp werd gebruikt. Bijvoorbeeld, van t Veld, vanden Heuvel, Hof, Delamboix (bij het hout cq bos), Gebroek (een plek langs de rivier), van Soest (een hofstede in Limburg). Met adel had dit Van eigenlijk weinig te maken.

#Kenmerknamen. Zij vertelden iets over een typische eigenschap van de drager. Meestal betrof het een lichaamseigenschap, de Neus, de Zwart, Krombeen, de Lange. Maar ook Naaktgeboren, dit is waarschijnlijk een verbastering van het duitse Nachgebohren. Een kind dat geboren werd nadat de vader overleden was.

#Kenmerknamen. Zij vertelden iets over een typische eigenschap van de drager. Meestal betrof het een lichaamseigenschap, de Neus, de Zwart, Krombeen, de Lange. Maar ook Naaktgeboren, dit is waarschijnlijk een verbastering van het duitse Nachgebohren. Een kind dat geboren werd nadat de vader overleden was.

Tijdens het Concilie van Trente (1545-1563) werd vastgelegd (Sessio XXIV) dat een huwelijk gesloten moest worden in een kerk en door een priester in het bijzijn van twee getuigen. Dit huwelijk moest worden vastgelegd in een huwelijksregister. Mensen moesten ook een katholieke achternaam hebben. Dit was de eerste officiële stap voor het registreren van familienamen in onze regio.  

Tijdens het Concilie van Trente (1545-1563) werd vastgelegd (Sessio XXIV) dat een huwelijk gesloten moest worden in een kerk en door een priester in het bijzijn van twee getuigen. Dit huwelijk moest worden vastgelegd in een huwelijksregister. Mensen moesten ook een katholieke achternaam hebben. Dit was de eerste officiële stap voor het registreren van familienamen in onze regio. De vroegste kerkregisters komen dan ook uit deze periode, het einde van de 16e eeuw. Bijvoorbeeld de Sint Pancratius Parochie in Heerlen.

Een tweede belangrijke officiële stap was het Eeuwig Edict van 1611. Dit door aartshertog Albrecht en zijn vrouw Isabella, de landvoogden van de Zuidelijke Nederlanden, uitgevaardigd Edict is de voorloper van het Algemeen Wetboek en ook de Burgelijke Stand. In artikel XV van dit edict stond dat de pastoor een register diende bij te houden waarin de dopen, huwelijken en overlijdens werden geschreven met gebruik van naam en toenaam. In artikel III stond dat het kind dezelfde naam kreeg als de vader.  Hier ontstond de variatie in namen omdat de drager ervan vaak niet kon schrijven en afhankelijk was van de kennis en kunde (en misschien het humeur) van de pastoor. Zo kon het gebeuren dat sommige kinderen ingeschreven werden als Dreessen en andere als Dreissen of Driessens en ze toch allemaal van vader Driesen waren.

Een tweede belangrijke officiële stap was het Eeuwig Edict van 1611. Dit door aartshertog Albrecht en zijn vrouw Isabella, de landvoogden van de Zuidelijke Nederlanden, uitgevaardigd Edict is de voorloper van het Algemeen Wetboek en ook de Burgelijke Stand. In artikel XV van dit edict stond dat de pastoor een register diende bij te houden waarin de dopen, huwelijken en overlijdens werden geschreven met gebruik van naam en toenaam. In artikel III stond dat het kind dezelfde naam kreeg als de vader.  Hier ontstond de variatie in namen omdat de drager ervan vaak niet kon schrijven en afhankelijk was van de kennis en kunde (en misschien het humeur) van de pastoor. Zo kon het gebeuren dat sommige kinderen ingeschreven werden als Dreessen en andere als Dreissen of Driessens en ze toch allemaal van vader Johan Driesen waren. Je ziet hier ook dat bv een man geboren werd als Jean Guillelmis, trouwt als Johan Willemsen en stierf als Jan Willems, een en dezelfde persoon.

En een derde grote stap (in twee etappes) is deze. Napoleon Bonaparte voerde 1804 de Code Civil in. Hierin werd een deel, de Burgerlijke Stand, gecreëerd om de Burgerlijke Staat en het huwelijk uit het kerkrecht te halen. Het is voor een generaal natuurlijk ook handig om bij te houden wanneer je mannelijke bevolking de militair rijpe leeftijd bereikt heeft.  En op 18 Augustus 1811 werd een decreet ingevoerd betreffende de achternamen. Hierin werd oa beschreven in artikel VI dat de familienaam van de vader (of bij onstentenis diens vader) aan alle kinderen zal worden gegeven en op dezelfde manier geschreven moet worden. Dit werd in de zuidelijke Nederlanden eerder ingevoerd daar zij direct onder de invloed van het keizerrijk vielen. Het noorden volgde pas later.

En een derde grote stap (in twee etappes) is deze. Napoleon Bonaparte voerde 1804 de Code Civil in. Hierin werd een deel, de Burgerlijke Stand, gecreëerd om de Burgerlijke Staat en het huwelijk uit het kerkrecht te halen. Het is voor een generaal natuurlijk ook handig om bij te houden wanneer je mannelijke bevolking de militair rijpe leeftijd bereikt heeft.  En op 18 Augustus 1811 werd een decreet ingevoerd betreffende de achternamen. Hierin werd oa beschreven in artikel VI dat de familienaam van de vader (of bij onstentenis diens vader) aan alle kinderen zal worden gegeven en op dezelfde manier geschreven moet worden. Dit werd in de zuidelijke Nederlanden eerder ingevoerd daar zij direct onder de invloed van het keizerrijk vielen. Het noorden volgde pas later.

'''1.1.1.3.3.1.1.1. Hendrikus Hubertus Grispen  Generatie VI  Neeritter/Grathem'''

'''1.1.1.3.3.1.1.1. Hendrikus Hubertus Grispen  Generatie VI  Neeritter/Grathem'''

Een van de oudste foto's in mijn verzameling, gemaakt op 29-06-1896, toont deze Driek Grispen als vaandeldrager van Schutterij St. Severinus uit Grathem. Er was toen een groot schuttersfeest te Grathem en de organiserende schutterij werd vereeuwigd. Een prachtige plaat met ernstige, serieus kijkende mannen.

Een van de oudste foto's in mijn verzameling, gemaakt op 29-06-1896, toont deze Driek Grispen als vaandeldrager van Schutterij St. Severinus uit Grathem. Er was toen een groot schuttersfeest te Grathem en de organiserende schutterij werd vereeuwigd. Een prachtige plaat met ernstige, serieus kijkende mannen. Op 22-04-1895 trad hij te Haelen in het huwelijk met Gertrudis Hocks (1867-1957 uit die plaats. Het echtpaar kreeg de volgende kinderen: