24.518
bewerkingen
Wijzigingen
Uit Genealogie Limburg Wiki
→Algemene informatie
[[image:swalmen-swalm.jpg|thumb|400px|De Swalm met op de achtergrond de St.-Lambertuskerk en de watermolen te Swalmen]]
==Algemene informatie==
'''Swalmen''' is een gemeente in [[Midden-Limburg]] langs het riviertje de Swalm, die naast een kern bestaat uit de kerkdorpen [[Asselt]] en [[Boukoul]] plus de gehuchten [[Wieler]] en Heide. Het was een zelfstandige gemeente tot 1 januari 2007 en is daarna opgegaan in de gemeente [[Roermond]]. Voor genealogen zijn er naast de [[DTB|DTB-registers]] tal van bronnen om een stamboom verder uit te werken en aan te kleden.
==Naam==
Swalmen (in 11e-12e eeuw (de) Sualmo; ca. 1200 Sualmum; 1239 Swalmene) dankt zijn naam aan het riviertje de Swalm. Niet veel Swalmenaren zullen zich ooit afgevraagd hebben waarom de naam van hun dorp op -en eindigt. Deze uitgang is volgens de taalkundige Ad Welschen niet ongebruikelijk bij plaatsnamen die aan een water of riviertje zijn ontleend. Het is geen meervoudsuitgang, maar een oude naamval enkelvoud met het suffix ''-in'', waarmee achter een stamwoord een plaatsaanduiding werd gevormd. We vinden dit suffix onder meer in plaatsnamen als [[Bergen]] en Dalen, in de naam van het thans Duitse [[Viersen]], en in Limburg in het bijzonder bij riviernamen als [[Gulpen]], [[Mechelen]], Saeffelen en Voeren. Naar analogie hiervan werd recent nog de nieuwe gemeentenaam [[Roerdalen]] gevormd. Onder meer in Zuidoost-Brabant vinden we met ditzelfde achtervoegsel veel plaatsaanduidingen met /-hoven/, als Eindhoven en Veldhoven.
==Wapen==
[[Image:Swalmen.gif|right|thumb|200px|Wapen voormalige gemeente Swalmen]]
Een wapen komt voor het eerst voor in 1607 - voor die tijd zegelde de rechter persoonlijk - en is ontleend aan dat van de familie [[Van Swalmen]] (een jongere stam van de familie [[Van Broeckhuysen]], die hetzelfde wapen heeft, waarop Van Swalmen een barensteel ter onderscheiding heeft aanbracht). Er zijn drie schepenbankzegels in gebruik geweest tot 1792; vanaf 1614 staat de Heilige Lambertus er als kerkpatroon op afgebeeld.
==Geschiedenis==
Een grote oudheidkundige bijzonderheid is, dat er in het buitengebied van Swalmen zichtbare resten van een Romeinse weg liggen.
Swalmen was reeds een [[heerlijkheid]] aan het eind van de 13e eeuw. Er bevinden zich nu nog de ruïne van de oude burcht Ouborch of Naborch, en het imposante, fraai onderhouden kasteel Hillenraad. De heerlijkheid Swalmen, na 1695 het Markgraafschap Swalmen en Asselt, hoorde bij het Overkwartier of Opper-Gelre, het afzonderlijke, zuidelijke deel van het hertogdom Gelre. De heerlijkheid was dus tijdens de tachtigjarige oorlog en tot 1713 Spaans, onder het Huis Habsburg. Van 1713 tot 1795 kwam Swalmen samen met Maasniel, het aangrenzende Elmpt (thans in Duitsland), Roermond en Herten aan de Oostenrijkse tak van de Habsburgers. Roermond en omgeving maakten toen deel uit van het 'Belgisch', dat wil zeggen Oostenrijks Overkwartier van Gelder, als klein restant van het oude hertogdom Gelre. Aan de overzijde van de Maas vielen ook Wessem, Kelpen en Oler, en stad en land van Weert (met Nederweert en Meijel) onder dit Oostenrijks of Belgisch Gelre.
In de Franse tijd hoorde dit gebied bij het [[Departement van de Nedermaas]]. Pas in 1815 werd het Nederlands.
In juli 1676 was er eeen grote brand waarbij enige huizen in vlammen opgingen. In 1776 trof een veeziekte Swalmen, waardoor 75% van het vee stierf. In 1840 stonden er in Swalmen 276 huizen voor 1502 personen (waarvan 2 protestanten).
==Monumenten==
*Resten van de Romeinse weg van Heerlen naar Xanten, aan de zuidoostrand van de gemeente, tussen de landgoederen Blankwater en [[Zuydtwijcks Spick]] te Boukoul.
*Voormalig [[Naborch|kasteel Ouborg]] (in de volksmond 'Den Aaje borch' --> Naborch) is een ruïne uit de 14e eeuw.
*De Sint-Lambertuskerk aan de Markt gaat terug tot een maaskeienkerkje van voor 1452, mogelijk zelfs nog uit de 9e en 10e eeuw, maar de huidige kerk is een neo-gotische herbouw uit 1897.
*Oude Raadhuis aan de Markt (waarin thans café-restaurant de Mert).
*Het oude station dateert uit 1863.
==DTB-registers en Burgerlijke Stand==
De St.-Lambertusparochie te Swalmen werd opgericht vóór 1293 (eerste vermelding). De parochie omvat de buurtschappen Swalmen, een gedeelte van Wieler en Heide. De DTB-registers van Swalmen omvatten:
*dopen vanaf 1643
*trouwen vanaf 1634
*begraven vanaf 1653
Zie verder deze link [http://www.genver.nl/lb/dtb0975.htm DTB-registers] en [http://www.genver.nl/lb/bs0975.htm Burgerlijke Stand].
De registers zijn in redelijk goede staat bewaard gebleven en zijn door de diverse pastoors en kapelaans vrij goed bijgehouden. Toch lijken er hier en daar enkele hiaten te bestaan. De registers kunnen in de praktijk niet los worden gezien van die van de St.-Dionysiusparochie te Asselt. Op de DTB-registers zijn klappers gemaakt door Hans Peeters te Reuver; [[gebruiker:Loe Giesen|Loe Giesen]] maakte [[gezinsblad|gezinsbladen]] op basis van de registers plus aanvullende gegevens.
De registers van de Burgerlijke Stand zijn ontsloten door Hans Peeters uit Reuver. Klappers voor deze registers bevinden zich bij Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal.
==Families die geruime tijd in Swalmen woonden of er nog wonen==
{|
|-
| width="30%" valign="top" |
*[[Alers]]
*[[Allers]]
*[[Aquarius]]
*[[Van Baexen|Baexen, van]]
*[[Beek_(familie)]]
*[[Beijsen]]
*[[Beurskens]]
*[[Bloemers]]
*[[Bollen]]
*[[Bongaerts (Swalmen)]]
*[[Bremmers]]
*[[Op den Camp|Camp, op den]]
*[[Cartigny]]
*[[Keuven|Ceuven]]
*[[Claessen]]
*[[Clumpkens]]
*[[Coenen]]
*[[Coorens]]
*[[Crins]]
*[[Crompvoets]]
*[[Croonen]]
*[[Van Cruchten|Cruchten, van]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Cuijpers]]
*[[Custers]]
*[[Van Dael|Dael, van]]
*[[Daemen]]
*[[Denier]]
*[[Dingelstad]]
*[[Dousen]]
*[[van Dursdael]]
*[[Eggels]]
*[[Emets]]
*[[Engelen]]
*[[Van Erkelens|Erkelens, van]]
*[[De Everart]]
*[[Evers]]
*[[Faessen]]
*[[Febis]]
*[[Geerlings]]
*[[Geraedts]]
*[[Gravers]]
*[[Van der Haerdt|Haerdt, van der]]
*[[Hawinkels]]
*[[Heijnen]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Heuskens]]
*[[Heuts]]
*[[Hodselmans]]
*[[Van Hoogstraten|Hoogstraten, van]]
*[[Houx]]
*[[Huijben]]
*[[Ickenroth]]
*[[Janissen]]
*[[Julicher]]
*[[Van Keeken|Keeken, van]]
*[[Leppers]]
*[[Lindemans]]
*[[Loven]]
*[[Luttels]]
*[[Meuter]]
*[[Mewissen]]
*[[Mooren]]
*[[Naus]]
*[[Obers]]
*[[Pansters]]
*[[Peggen]]
*[[Philipsen]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Pijpers]]
*[[Quiten]]
*[[Ramakers]]
*[[Roosen]]
*[[Sanders]]
*[[Schoonhoven]]
*[[Schrijnewerkers]]
*[[Schroots]]
*[[Sillen]]
*[[Spee]]
*[[Slabbers]]
*[[Suilen]]
*[[Tessers]]
*[[Theelen]]
*[[Thomassen]]
*[[Vallen]]
*[[Vincent]]
*[[Wijnen]]
*[[Wuts]]
|}
==Bronnen==
*[http://www.loegiesen.nl Kroniek voor Beesel, Belfeld en Swalmen]
==Literatuur==
*A.E.L. Ramakers, ''Honderd eeuwen Swalmen''.
*Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, ''Jaarboek Maas- en Swalmdal'', vanaf 1981
*Schrijnemakers, Arthur: 'De rivier- en plaatsnaam Swalm(en)', in: ''Milieu en Heemkunde Vereniging Swalmen'', jrg. 11 (1991), 4, 23-25.
*Milieu en Heemkundevereniging Swalmen (MHVS), ''periodiek'', vanaf 1981
*[http://opc4.kb.nl/DB=1/SET=12/TTL=1/CMD?ACT=SRCH&IKT=1016&SRT=RLV&TRM=swalmen Overzicht van literatuur over Swalmen in de Koninklijke Bibliotheek (KB)]
==Externe links==
* [http://www.genbronnen.nl/bronnen/limburg/swalmen/dopen.html Swalmen dopen 1643-1797]
* [http://www.genbronnen.nl/bronnen/limburg/swalmen/huwelijken.html Swalmen huwelijken 1643-1797]
* [http://www.archieven.nl/pls/m/zk2.inv?p_q=6317598 Inventaris van het archief van de schepenbank Swalmen en Asselt]
* [http://www.x-cago.com/hoensbroek/ Archief Schloss Haag], met honderden akten met betrekking tot Swalmen en Asselt.
* [http://www.archieven.nl/0/toegang/103/4105/ Parochie van St. Lambertus te Swalmen, 1452-1955; De armen van Asselt en Swalmen, 1588-1787 en Beurzenstichting van Antonius Mennius, 1649-1789]
[[Categorie: Overkwartier van Gelre]]
[[Categorie: Ambt Montfort]]
[[Categorie: Heerlijkheid Swalmen en Asselt]]
[[Categorie: Departement van de Nedermaas]]
[[Categorie: Gemeente Roermond]]
==Algemene informatie==
'''Swalmen''' is een gemeente in [[Midden-Limburg]] langs het riviertje de Swalm, die naast een kern bestaat uit de kerkdorpen [[Asselt]] en [[Boukoul]] plus de gehuchten [[Wieler]] en Heide. Het was een zelfstandige gemeente tot 1 januari 2007 en is daarna opgegaan in de gemeente [[Roermond]]. Voor genealogen zijn er naast de [[DTB|DTB-registers]] tal van bronnen om een stamboom verder uit te werken en aan te kleden.
==Naam==
Swalmen (in 11e-12e eeuw (de) Sualmo; ca. 1200 Sualmum; 1239 Swalmene) dankt zijn naam aan het riviertje de Swalm. Niet veel Swalmenaren zullen zich ooit afgevraagd hebben waarom de naam van hun dorp op -en eindigt. Deze uitgang is volgens de taalkundige Ad Welschen niet ongebruikelijk bij plaatsnamen die aan een water of riviertje zijn ontleend. Het is geen meervoudsuitgang, maar een oude naamval enkelvoud met het suffix ''-in'', waarmee achter een stamwoord een plaatsaanduiding werd gevormd. We vinden dit suffix onder meer in plaatsnamen als [[Bergen]] en Dalen, in de naam van het thans Duitse [[Viersen]], en in Limburg in het bijzonder bij riviernamen als [[Gulpen]], [[Mechelen]], Saeffelen en Voeren. Naar analogie hiervan werd recent nog de nieuwe gemeentenaam [[Roerdalen]] gevormd. Onder meer in Zuidoost-Brabant vinden we met ditzelfde achtervoegsel veel plaatsaanduidingen met /-hoven/, als Eindhoven en Veldhoven.
==Wapen==
[[Image:Swalmen.gif|right|thumb|200px|Wapen voormalige gemeente Swalmen]]
Een wapen komt voor het eerst voor in 1607 - voor die tijd zegelde de rechter persoonlijk - en is ontleend aan dat van de familie [[Van Swalmen]] (een jongere stam van de familie [[Van Broeckhuysen]], die hetzelfde wapen heeft, waarop Van Swalmen een barensteel ter onderscheiding heeft aanbracht). Er zijn drie schepenbankzegels in gebruik geweest tot 1792; vanaf 1614 staat de Heilige Lambertus er als kerkpatroon op afgebeeld.
==Geschiedenis==
Een grote oudheidkundige bijzonderheid is, dat er in het buitengebied van Swalmen zichtbare resten van een Romeinse weg liggen.
Swalmen was reeds een [[heerlijkheid]] aan het eind van de 13e eeuw. Er bevinden zich nu nog de ruïne van de oude burcht Ouborch of Naborch, en het imposante, fraai onderhouden kasteel Hillenraad. De heerlijkheid Swalmen, na 1695 het Markgraafschap Swalmen en Asselt, hoorde bij het Overkwartier of Opper-Gelre, het afzonderlijke, zuidelijke deel van het hertogdom Gelre. De heerlijkheid was dus tijdens de tachtigjarige oorlog en tot 1713 Spaans, onder het Huis Habsburg. Van 1713 tot 1795 kwam Swalmen samen met Maasniel, het aangrenzende Elmpt (thans in Duitsland), Roermond en Herten aan de Oostenrijkse tak van de Habsburgers. Roermond en omgeving maakten toen deel uit van het 'Belgisch', dat wil zeggen Oostenrijks Overkwartier van Gelder, als klein restant van het oude hertogdom Gelre. Aan de overzijde van de Maas vielen ook Wessem, Kelpen en Oler, en stad en land van Weert (met Nederweert en Meijel) onder dit Oostenrijks of Belgisch Gelre.
In de Franse tijd hoorde dit gebied bij het [[Departement van de Nedermaas]]. Pas in 1815 werd het Nederlands.
In juli 1676 was er eeen grote brand waarbij enige huizen in vlammen opgingen. In 1776 trof een veeziekte Swalmen, waardoor 75% van het vee stierf. In 1840 stonden er in Swalmen 276 huizen voor 1502 personen (waarvan 2 protestanten).
==Monumenten==
*Resten van de Romeinse weg van Heerlen naar Xanten, aan de zuidoostrand van de gemeente, tussen de landgoederen Blankwater en [[Zuydtwijcks Spick]] te Boukoul.
*Voormalig [[Naborch|kasteel Ouborg]] (in de volksmond 'Den Aaje borch' --> Naborch) is een ruïne uit de 14e eeuw.
*De Sint-Lambertuskerk aan de Markt gaat terug tot een maaskeienkerkje van voor 1452, mogelijk zelfs nog uit de 9e en 10e eeuw, maar de huidige kerk is een neo-gotische herbouw uit 1897.
*Oude Raadhuis aan de Markt (waarin thans café-restaurant de Mert).
*Het oude station dateert uit 1863.
==DTB-registers en Burgerlijke Stand==
De St.-Lambertusparochie te Swalmen werd opgericht vóór 1293 (eerste vermelding). De parochie omvat de buurtschappen Swalmen, een gedeelte van Wieler en Heide. De DTB-registers van Swalmen omvatten:
*dopen vanaf 1643
*trouwen vanaf 1634
*begraven vanaf 1653
Zie verder deze link [http://www.genver.nl/lb/dtb0975.htm DTB-registers] en [http://www.genver.nl/lb/bs0975.htm Burgerlijke Stand].
De registers zijn in redelijk goede staat bewaard gebleven en zijn door de diverse pastoors en kapelaans vrij goed bijgehouden. Toch lijken er hier en daar enkele hiaten te bestaan. De registers kunnen in de praktijk niet los worden gezien van die van de St.-Dionysiusparochie te Asselt. Op de DTB-registers zijn klappers gemaakt door Hans Peeters te Reuver; [[gebruiker:Loe Giesen|Loe Giesen]] maakte [[gezinsblad|gezinsbladen]] op basis van de registers plus aanvullende gegevens.
De registers van de Burgerlijke Stand zijn ontsloten door Hans Peeters uit Reuver. Klappers voor deze registers bevinden zich bij Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal.
==Families die geruime tijd in Swalmen woonden of er nog wonen==
{|
|-
| width="30%" valign="top" |
*[[Alers]]
*[[Allers]]
*[[Aquarius]]
*[[Van Baexen|Baexen, van]]
*[[Beek_(familie)]]
*[[Beijsen]]
*[[Beurskens]]
*[[Bloemers]]
*[[Bollen]]
*[[Bongaerts (Swalmen)]]
*[[Bremmers]]
*[[Op den Camp|Camp, op den]]
*[[Cartigny]]
*[[Keuven|Ceuven]]
*[[Claessen]]
*[[Clumpkens]]
*[[Coenen]]
*[[Coorens]]
*[[Crins]]
*[[Crompvoets]]
*[[Croonen]]
*[[Van Cruchten|Cruchten, van]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Cuijpers]]
*[[Custers]]
*[[Van Dael|Dael, van]]
*[[Daemen]]
*[[Denier]]
*[[Dingelstad]]
*[[Dousen]]
*[[van Dursdael]]
*[[Eggels]]
*[[Emets]]
*[[Engelen]]
*[[Van Erkelens|Erkelens, van]]
*[[De Everart]]
*[[Evers]]
*[[Faessen]]
*[[Febis]]
*[[Geerlings]]
*[[Geraedts]]
*[[Gravers]]
*[[Van der Haerdt|Haerdt, van der]]
*[[Hawinkels]]
*[[Heijnen]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Heuskens]]
*[[Heuts]]
*[[Hodselmans]]
*[[Van Hoogstraten|Hoogstraten, van]]
*[[Houx]]
*[[Huijben]]
*[[Ickenroth]]
*[[Janissen]]
*[[Julicher]]
*[[Van Keeken|Keeken, van]]
*[[Leppers]]
*[[Lindemans]]
*[[Loven]]
*[[Luttels]]
*[[Meuter]]
*[[Mewissen]]
*[[Mooren]]
*[[Naus]]
*[[Obers]]
*[[Pansters]]
*[[Peggen]]
*[[Philipsen]]
| width="30%" valign="top" |
*[[Pijpers]]
*[[Quiten]]
*[[Ramakers]]
*[[Roosen]]
*[[Sanders]]
*[[Schoonhoven]]
*[[Schrijnewerkers]]
*[[Schroots]]
*[[Sillen]]
*[[Spee]]
*[[Slabbers]]
*[[Suilen]]
*[[Tessers]]
*[[Theelen]]
*[[Thomassen]]
*[[Vallen]]
*[[Vincent]]
*[[Wijnen]]
*[[Wuts]]
|}
==Bronnen==
*[http://www.loegiesen.nl Kroniek voor Beesel, Belfeld en Swalmen]
==Literatuur==
*A.E.L. Ramakers, ''Honderd eeuwen Swalmen''.
*Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, ''Jaarboek Maas- en Swalmdal'', vanaf 1981
*Schrijnemakers, Arthur: 'De rivier- en plaatsnaam Swalm(en)', in: ''Milieu en Heemkunde Vereniging Swalmen'', jrg. 11 (1991), 4, 23-25.
*Milieu en Heemkundevereniging Swalmen (MHVS), ''periodiek'', vanaf 1981
*[http://opc4.kb.nl/DB=1/SET=12/TTL=1/CMD?ACT=SRCH&IKT=1016&SRT=RLV&TRM=swalmen Overzicht van literatuur over Swalmen in de Koninklijke Bibliotheek (KB)]
==Externe links==
* [http://www.genbronnen.nl/bronnen/limburg/swalmen/dopen.html Swalmen dopen 1643-1797]
* [http://www.genbronnen.nl/bronnen/limburg/swalmen/huwelijken.html Swalmen huwelijken 1643-1797]
* [http://www.archieven.nl/pls/m/zk2.inv?p_q=6317598 Inventaris van het archief van de schepenbank Swalmen en Asselt]
* [http://www.x-cago.com/hoensbroek/ Archief Schloss Haag], met honderden akten met betrekking tot Swalmen en Asselt.
* [http://www.archieven.nl/0/toegang/103/4105/ Parochie van St. Lambertus te Swalmen, 1452-1955; De armen van Asselt en Swalmen, 1588-1787 en Beurzenstichting van Antonius Mennius, 1649-1789]
[[Categorie: Overkwartier van Gelre]]
[[Categorie: Ambt Montfort]]
[[Categorie: Heerlijkheid Swalmen en Asselt]]
[[Categorie: Departement van de Nedermaas]]
[[Categorie: Gemeente Roermond]]
