Wapenboek Gelre

Uit Genealogie Limburg Wiki
De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de gewone afdrukfunctie van de browser.

De Codex Gelre of het Wapenboek Gelre is een armorial dat in de jaren 1369-1396 werd getekend door Claes Heynenszoon, de heraut van Gelre. Het boek, met ruim 1700 afbeeldingen van wapens, wordt bewaard in de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel, met signatuur ms. 15652-56.

Claes Heynenszoon was als Wapenkoning der Ruwieren, dat is wapenkoning in het rivierengebied, verantwoordelijk voor alle herauten. Een heraut hield zich ambtshalve bezig met de registratie en verificatie van de wapens. Koningen, bisschoppen en hun vazallen waren kenbaar aan hun wapens. Een heraut kon, op basis van de gevoerde wapens en helmtekens, zijn heer vertellen welke ridders aan een toernooi of veldslag deelnamen. Claes Heynensz verzamelde de heraldische kennis die hij nodig had in het Wapenboek Gelre.
Het handschrift bestaat uit 161 folio's, gebundeld in 6 delen. Telkens staat het wapen van de belangrijkste vorst, te beginnen met de paus en de keizer, voorop met een grotere afbeelding en deze wordt gevolgd door zijn ridders in volgorde van belang.

Na het Wapenboek Gelre vervaardigde Heynensz het Wapenboek Beyeren.

Kopieën

Een kopie van het Wapenboek Gelre, gemaakt omstreeks 1500 en toegeschreven aan een Leids kunstenaar, Cornelis Enghebrechtsz, is (als oudste wapenboek) in het bezit van de Hoge Raad van Adel. Deze kopie bevat zo'n 1400 wapens, minder dan in het origineel.

Een belangrijke kopie werd gemaakt door Victor Bouton. Van 1880 tot 1905 gaf hij 6 delen uit met bijna het gehele wapenboek. Deze uitgaven zijn vooral bekend om de nauwkeurige weergave van de wapenafbeeldingen, die geheel met de hand waren ingekleurd. Er zijn per deel ca. 60 exemplaren gedrukt, maar niet meer dan 45 verkocht.

Literatuur

  • De Heraut Gelre, het middeleeuwse herautwezen en de Gelderse adel in de Codex Gelre, Marinus Flokstra en Ralf G. Jahn, In: Gelre - Geldern - Gelderland, Geschiedenis en cultuur van het hertogdom Gelre, deel 1, Verlag des Historischen Vereins für Geldern und Umgegend, Geldern, 2001.
  • Gelre, uitgave van Editions Jan van Helmont, Leuven 1992. Het wapenboek afgedrukt in zwart-wit. Een voorwoord van C. van den Bergen Pantens, een bewerking door F. Lyna (1936), en een beschrijving van P. Adam-Even, 1961-1968.

Externe links

 
Bladzijde uit wapenboek m.b.t.hertog Reinoud II van Gelre en zijn ridders, met op de rechter pagina Van Broeckhuysen (adel); Van Broeckhuysen van Weerdenburg; Van Ulft; Van Eijll; Vander Laewic; Van Homoet; Van Laecmont; Van Groesbeke; Van Broeckhuysen genaamd Van Swalmen; Van Ghent; Van Broeckhuysen genaamd Van Wickrade; van Bymmen; Van Mirlaer; Van Ubbergen en van Hoemen