Schaesberg

Uit Genealogie Limburg Wiki

Schaesberg (Limburgs: D'r Sjeet) is een dorpskern en voormalige gemeente in Nederlands-Limburg, die in 1982 is samengevoegd met Nieuwenhagen en Ubach over Worms (Waubach en Rimburg) tot de gemeente Landgraaf.

Naam

Schaasberg, Schaesbergh, Scheydt, 16e eeuw Gaesberg, 1840 Scheid, 1870 Schaesberg of Scheijdt, 1883 Schaasberg, 1903 Schaesberg.

De naam wordt in verband gebracht met een werkwoord scheizen (intensief van scheiden), ‘stenen halen’. Schaesberg is genoemd naar het grafelijke geslacht Schaesberg. De oudere naamgeving Scheydt duidde op de ligging aan de scheiding van de vroegere natuurlijke waterlopen in de omliggende dalen. De plaatsnaam Schaesberg kwam pas overwegend in gebruik na de aanleg van de spoorlijn Sittard-Herzogenrath (1897), door de naamgeving van het station Schaesberg.

Geschiedenis

Uit de Romeinse tijd zijn op diverse plekken graven gevonden; in het zuiden stond een Romeins landhuis.

De oudste documenten, die iets vermelden, wat betrekking heeft op het grondgebied van de gemeente Schaesberg, dateren uit 1381. Het zijn de registers van het Leenhof van Valkenburg, waarin genoemd wordt Johan van Schaesberg als leenman van 6 bunder in gheen Scheyt en van de hoeven Leenhof en Kakert.

Bestuurlijk hoorde Schaesberg bij Heerlen. In 1700 werd Schaesberg een zelfstandige parochie met de Petrus en Paulus als kerk. In 1795 werd het bij Frankrijk ingelijfd. Bestuurlijk bracht dit radicale veranderingen met zich mee. Er kwam een gemeente Schaesberg. Twee grote mijnen werden in Schaesberg gevestigd: de Oranje Nassau II (1904-1971) en de staatsmijn Wilhelmina (1906-1969). Omstreeks 1965 was hun bloei voorbij. In 1982 werd Schaesberg samengevoegd met Nieuwenhagen en Ubach over Worms tot één nieuwe gemeente Landgraaf.

In 1840 telde de gemeente Schaesberg 214 huizen met 1.139 inwoners, verdeeld in dorp Scheid (is het huidige Schaesberg) 149/710 en de buurtschappen Lichtenberg 29/170 en Palenberg (is het huidige Palemig in de gemeente Heerlen) 36/259.

De gemeente heeft de volgende burgemeesters gekend:

  • J.F. Berents, 1800
  • A.J. Baur, 1800-1801.
  • J. Jongen, 1801-1804.
  • H.J. Stassen, 1804-1829.
  • J.W.D. Smeets, 1830.
  • P.J.M.W.A. van Lommessen, 1830-1846.
  • V.L.J. baron de Rosen, 1847-1849.
  • J.W.J.H. Melchers, 1849-1876.
  • G.A.M.H. baron de Rosen, 1876-1895.
  • M.H.J.M. Quaedvlieg, 1895-1934.

Monumenten

 
Ruïne Kasteel Schaesberg rond 1900
  • De ruïnes van het Kasteel Schaesberg, dat qua bouwstijl (Maaslandse renaissance) in zijn hoogtijdagen enigszins leek op Kasteel Hoensbroek.
  • De 17e-eeuwse Leenderkapel is een centrum van Mariaverering; in de 18e eeuw zouden de bokkenrijdersbenden er bijeengekomen zijn. Vermeldenswaard is ook de mijnkolonie Leenhof (1914-1918), in de voor Nederland unieke Lotharingse stijl.
  • De kerk uit de 17e eeuw.
  • Begin 20ste eeuw vestigden zich twee grote kolenmijnen in Schaesberg: de particuliere Oranje-Nassau II en de Staatsmijn Wilhelmina. Voor het vervoer van steenkool (en later ook van personen) werd in 1934 een baanvak van Schaesberg over Kerkrade-Centrum naar Simpelveld in gebruik genomen. De kosten voor dit treintraject waren dermate hoog dat de lijn de bijnaam 'Miljoenenlijntje' kreeg.

Families die langdurig in Schaesberg woonden of wonen

Archieven

De Doop- Huwelijks- en Overlijdensregisters beginnen in 1700 (parochie H.H. Petrus en Paulus). Zie ook de link DTB-registers en Burgerlijke Stand.