Patroniem

Een patroniem (“vadersnaam”) is een naam die is afgeleid van de naam van de vader van de naamdrager. Ooit werd op deze manier naar de echte vader verwezen (Piet, zoon van Jan), maar in de loop van de tijd werden veel patroniemen permanente achternamen, die van generatie op generatie werden overgedragen. Bij namen als Janssen of Willems is gemakkelijk vast te stellen dat het oorspronkelijk om patroniemen gaat. Soms is dat niet onmiddellijk duidelijk, zoals bij Leurs (Laurentius), Vaessen (Servatius) of Frijns (Severinus).

In Limburg waren rond 1600 uit patroniemen al vele “vaste” familienamen ontstaan. Niettemin zijn er tot de invoering van de Burgerlijke Stand (eind 18de eeuw) nog wel voorbeelden te vinden van wisselende achternamen, zelfs bij één persoon. Op 6 juli 1760 trouwde in Heythuysen een zekere Maria Pauli met Laurentius Cuijpers. Op 14 juni 1768 in Horn hertrouwde deze vrouw, maar nu onder de naam Joanna Maria Orbaens, met de uit Weert afkomstige Mathias van Lunenborgh. In haar overlijdensakte (Horn, 9 november 1807) werd ze Marie Jeanne Orbaen genoemd, 70 jaar oud, geboren in Maastricht. In het doopregister aldaar (Catharinaparochie) vinden we haar vermeld op 2 mei 1735 als Maria Pauli, dochter van Urban Pauli.

In Noord-Brabant was het vóór 1800 gebruikelijk dat de vadersnaam tussen voor- en achternaam werd gevoegd. In Limburg was dat niet het geval. Als iemand verhuisde van de ene naar de andere regio kon dat leiden tot een aanpassing van zijn naam – althans in de kerk- en schepenregisters. Elisabetha Teeuwen, gedoopt in 1714 in Horn als dochter van Godefridus, trouwde in 1746 in Horn met Joannes Cox “ex Sommeren”. Het echtpaar verhuisde naar Someren. Toen daar op 26 maart 1747 hun eerste kind werd gedoopt, werd de naam van de moeder vermeld als Elisabeth Goort Teeuwen.

Door de invoering van de Burgerlijke Stand zijn de veranderlijke patroniemen verdwenen – althans uit de “officiële” documenten. In veel dorpen hield de oude gewoonte echter stand, tot ver in de twintigste eeuw. Maria Sophia Teven (1893-1970) was in Horn bekend als Marie van Piet van Fried van Naadjes Klaos. Ofwel: Maria, dochter van Petrus, zoon van Godefridus, zoon van Leonardus, zoon van Nicolaus. Gelukkig heeft dat in haar geval nooit aanleiding gegeven tot een paspoortkwestie.