Landgraaf

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door AJW (overleg | bijdragen) op 17 mei 2012 om 12:01
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Bewerkt naar Wikipedia

Landgraaf is een plaats en gemeente in het zuiden van Limburg (Nederland). De gemeente telt 38.073 inwoners (1 februari 2012, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 24,68 km² (waarvan 0,10 km² water). Landgraaf is gelegen in de Oostelijke Mijnstreek en de gemeente Landgraaf neemt deel aan het bestuurlijke samenwerkingsverband Parkstad Limburg.

Naam

De gemeente Landgraaf dankt haar naam aan een kilometers lange aarden wal die deels op het grondgebied van de gemeente gelegen is. Oorsprong en doel van de omwalling, die behalve landgraaf ook landweer genoemd wordt, is nog steeds een mysterie. Volgens de een stamt hij uit de prehistorie en verwijst naar de grote urnenvelden die men in de 19de eeuw op de Brunssummerheide gevonden heeft. De ander dateert de landgraaf in de laatste eeuwen van de Middeleeuwen en verwijst naar gelijksoortige omwallingen die in die tijd in het hertogdom Gulik en rond de Rijksstad Aken opgeworpen zijn.

De urnenvelden zijn grotendeels geplunderd om de vondsten o.a. in Aken ten gelde te maken waardoor veel kostbaarheden maar ook kennis verloren zijn gegaan.

Kernen

De gemeente Landgraaf is in 1982 ontstaan door samenvoeging van de vroegere gemeenten Nieuwenhagen, Schaesberg en Ubach over Worms (vroeger ook wel de SUN-gemeenten genoemd). In 1986 is besloten om de naam Landgraaf ook als plaatsnaam te gebruiken, omdat de meeste kernen aaneen gegroeid waren. Deze ontwikkeling is voortgekomen uit de mijnbouw in de streek die gedurende de 20e eeuw voor een bevolkingsexplosie heeft gezorgd. In tegenstelling tot de buurgemeenten Heerlen en Kerkrade, die een soortgelijke ontwikkeling hebben ondergaan, heeft Landgraaf echter geen stedelijk karakter gekregen.

Formeel gezien is Landgraaf tegenwoordig één kern, maar feitelijk gezien bestaat de gemeente nog steeds uit aparte kernen. Rimburg is het meest oostelijke kerkdorp van de gemeente en heeft het karakter van een klein dorp het meeste weten te behouden.
Nederlandse naam -- Limburgse naam -- Aantal inwoners

Schaesberg ------- Sjaasberg --- 17.120
Waubach ----------- Woabich ---- 12.170
Nieuwenhagen ---- Nuijenhage --- 9.400
Rimburg ------------- Brokkelze ------- 790

Volgens zowel het CBS als Veldeke-Limburg is d'r Sjeet de Limburgse naam voor Schaesberg en Rimburg voor Rimburg. Daarentegen gebruikt de Landgraafse heemkundevereniging respectievelijk Sjaasberg en Brokkelze. Schaesberg heeft zijn naam gekregen van de adellijke familie Van Schaesberg en hun heerlijkheid omvatte in de zeventiende en achttiende eeuw Kasteel Schaesberg met de bijbehorende kasteelboerderij, de nabijgelegen hoeven In gen Kakert en In gen Leen, de gehuchten Lichtenberg en Palenberg (Palemig) en het straatdorp Scheidt (d'r Sjeet). Rimburg of de Rimborg was het kasteel van de heren Van Rimburg. De heerlijkheid omvatte verschillende gehuchten. Het belangrijkste heette (Onderste-)Broekhuizen of Bruchhausen. Aangrenzend maar in de bank Ubach lag nog Bovenste-Broekhuizen. Broekhuizen/Bruchhausen staat aan de wieg van Brokkelze. Terwijl Veldeke-Limburg de "ao"-klank gebruikt wordt deze in zuidoostelijk Limburg als "oa" weergegeven. Op de plaatsnaamborden gebruikt de gemeente Landgraaf "Sjaasberg" in plaats van "D'r Sjeet" en "Nuijenhage" en niet "Nuienhage".

Samenwerking

De gemeente Landgraaf maakt deel uit van het samenwerkingsverband (plusregio) Parkstad Limburg, samen met de gemeentes Heerlen, Kerkrade, Brunssum, Simpelveld, Voerendaal, Onderbanken (de voormalige Oostelijke Mijnstreek).

Natuur

In Landgraaf is het Strijthagerbeekdal gelegen: een gevarieerd natuurgebied dat onderdeel is van Natuurmonumenten Mijnbouw

De mijnbouw, die na 1890 opkwam, zorgde voor ingrijpende veranderingen zoals grootschalige industrie en een enorme groei van de bevolking. Twee grote mijnen werden in Schaesberg gevestigd: de particuliere Oranje Nassau II-mijn (1904-1971) en de staatsmijn Wilhelmina (1906-1969).

Monumenten

De gemeente Landgraaf telt 178 inschrijvingen in het rijksmonumentenregister; de plaats Landgraaf telt 174. Zie Kasteel Strijthagen.

Evenementen

Landgraaf heeft vooral naam gemaakt als de plek waar het jaarlijkse popfestival Pinkpop georganiseerd wordt, dit gebeurt op het evenemententerrein Megaland. Tevens vinden op hetzelfde terrein jaarlijks nog vele andere evenementen plaats en worden er concerten gegeven, in het verleden onder meer door de Rolling Stones en Bon Jovi.

Landgraaf heeft de beschikking over 's werelds grootste binnen skipiste SnowWorld, waar het hele jaar door geskied en gesnowboard kan worden, en themapark Mondo Verde, gesitueerd rond het Kasteel Strijthagen.

Geboren in Landgraaf

  • 1875, Frans Erens, Nederlands dichter en schrijver (geboren in voormalige gemeente Schaesberg, gestorven in 1935)
  • 1920, Ger Lataster, Nederlands kunstenaar (geboren in de voormalige gemeente Schaesberg)

Varia

De uit Hoensbroek afkomstige A. Daniels was in de laatste decennia van de 18de eeuw pastoor in Schaesberg-Scheidt. Onder het pseudoniem 'Sleinada' schreef hij smaadschriften tegen de bokkenrijders, die in de 18de eeuw in Zuid-Limburg en het aangrenzende buitenland hun sporen trokken. In de kern Schaesberg is er zowel een straat naar de schrijver Sleinada als naar pastoor Daniels vernoemd. Een zeldzaam fenomeen dat er in een en dezelfde plaats 2 straten naar dezelfde persoon vernoemd zijn.

Literatuur

  • Marjon Meijer, "25 kampioenen over Landgraaf"; foto's Romy Finke. [Landgraaf, Landgraaf25, 2007]. (Verschenen t.g.v. het 25-jarig bestaan van de gemeente Landgraaf.)
  • Loek Kreukels, LANDGRAAF - aanzet tot een sociale geschiedenis, Landgraaf 1995 (verschenen t.g.v. het tienjarig bestaan van Landgraaf in 1992).

Externe link