Land van Valkenburg

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door AJW (overleg | bijdragen) op 20 aug 2008 om 09:45 (Nieuw)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Land van Valkenburg Naar: Wikipedia, de vrije encyclopedie

Het Land van Valkenburg was een een zelfstandige heerlijkheid, later graafschap rond Valkenburg. Het land van Valkenburg maakt tegenwoordig onderdeel uit van de Nederlandse provincie Limburg.

Bestuurlijke indeling

Het gebied omvatte de stad en het hoofdgerecht van Valkenburg en zijn vier hoofdbanken (regionale rechtbanken):

de schepenbank Meerssen de dorpen Amby, Houthem, Ulestraten en de latere heerlijkheid Bunde (vanaf 1626); de heerlijkheid Borgharen; de heerlijkheid Geulle en de heerlijkheid Itteren

de schepenbank Klimmen met haar onderhorige dorpen Schimmert, Hulsberg en de latere heerlijkheid Nuth (1626); Schin op Geul had in de periode 1557-1593 een eigen schepenbank en is daarna weer tot 1630 met de schepenbank Klimmen verenigd. Klimmen was voor wat betreft de inning van de belastingen ook hoofdbank voor Oud-Valkenburg, Strucht en Eijsden.

de heerlijkheid Beek en haar dorpen Neerbeek, Geverik, Kelmond, Oensel en Op 't Holand; de heerlijkheid (later graafschap) Geleen met de dorpen Spaubeek, Wiegelrade, Hobbelrade, Lutterade en Krawinkel; de heerlijkheid Schinnen met haar dorpen Nagelbeek, Puth, Sweikhuizen, Wolfhagen en Thull.

het stadje en de heerlijkheid Heerlen en de dorpen Voerendaal, Ubachsberg, Nieuwenhagen en de later afgescheiden heerlijkheden Hoensbroek (1388) en Schaesberg (1618); de schepenbank, en vanaf 1557 heerlijkheid, Brunssum met de parochies Brunssum, Jabeek en Schinveld. In 1654 samengevoegd met Oirsbeek, Amstenrade, Bingelrade en Merkelbeek tot het graafschap Amstenrade. Oorspronkelijk was het gebied van de schepenbank Heerlen de grootste in het Land van Valkenburg. De oude heerlijkheid en latere hoofdbank Heerlen had hoge-, middelbare- en lage jurisdictie, in tegenstelling tot de drie andere hoofdbanken van het Land van Valkenburg. Tegen de vonnissen door de schepenen van Heerlen kon men in beroep gaan bij leenhof van het Land van Valkenburg.

Met uitzondering van de heerlijkheid Eijsden vormde het Land van Valkenburg één geheel. Binnen het Land van Valkenburg lagen enkele enclaves:

  • de rijksheerlijkheid Vaesrade (een bezit van het Sint-Servaeskapittel te Maastricht).
  • de rijksheerlijkheid Wijnandsrade

Geschiedenis

Kern van het Land van Valkenburg vormt de gelijknamige hoogteburcht in Valkenburg. De heren van Valkenburg waren degenen die hier de kern legden voor een landsheerlijkheid. In de loop der tijd verwerven zij vele rechten en bezittingen, waarna zij zich in de 13e eeuw ontwikkelden tot machtigste heren in de regio. Het kleine Valkenburg wist zich uiteindelijk als lokale grootmacht niet te handhaven tegen de oprukkende grootmachten Gulik, Gelre, Luik en met name het hertogdom Brabant, waarmee het huis Valkenburg regelmatig conflicten had. In 1352 stierf de Valkenburgse dynastie uit. Niet veel later kwam Valkenburg in het machtsbereik van Brabant. In 1381 werd de hertog van Brabant erkend als graaf van de in 1356 door de keizer tot graafschap verheven heerlijkheid Valkenburg en het Land van Valkenburg. De stad Sittard, Born en Munstergeleen die vanaf 1280 en 1300 bij het Land van Valkenburg hoorden, werden in 1400 verkocht aan de hertog van Gulik.

Onder Brabantse controle vormde Valkenburg later met het hertogdom Limburg, het Land van Dalhem en Land van 's-Hertogenrade een gezamenlijke delegatie in de Staten-Generaal van de Nederlanden. Samen werden zij de drie landen van Overmaas genoemd.

Bij het partagetractaat van 1661 wordt Valkenburg verdeeld tussen de Republiek en de Spaanse koning. Het Staatse deel stond bekend als Staats-Overmaze, één van de Generaliteitslanden, en kreeg te maken met bestuurlijke en religieuze hervormingen onder de Staten-Generaal. Tussen 1633 en 1685 hebben de Staten-Generaal in Staats-Overmaze in plaatsen waar maar één kerk stond, het zogenoemde simultaneum ingevoerd. Dit unieke instituut bepaalde, dat de plaatselijke kerken zowel voor de katholieke als de protestantse eredienst werden gebruikt. De Spaanse helft komt in 1713 in handen van de Oostenrijkse Habsburgers.

Taal

In de grootste gedeelten van Overmaas was het Brabants-Nederlands de officiële taal voor alle instanties. Dusdanig zijn oude archiefstukken dan ook in het Brabants-Nederlands opgesteld. Het Nederlands bleef eveneens de officiële taal toen Overmaas in 1661 werd verdeeld in een Spaans en Staats gedeelte.

Externe links