Kerkrade

Uit Genealogie Limburg Wiki

Kerkrade (Kerkraads: Kirchroa, Duits: Kirchrath) is een Nederlandse plaats en gemeente Kerkrade in Zuid-Limburg. Aangrenzende gemeentes zijn o.a. de Nederlandse gemeentes Heerlen en Landgraaf en de Duitse gemeente Herzogenrath.

Naam

(Naamkundige aantekeningen van dr. Ad Welschen)

Het achtervoegsel rade of -rode betekent "rooiing" of "ontginning" en verwijst het naar het werkwoord rooien: het kappen en bebouwen van bosachtig gebied. Hier kan nog het volgende aan worden toegevoegd. De oudste vorm daarvan was roda. De voetbalclub Roda JC en de Rodahal zijn daarnaar genoemd.
Een grensdorp in de gemeente heet Haanrade (van Hanrothe of Hagenrode), waarvan het voorvoegsel Haan op een persoon (Hago) kan teruggaan, maar ook op het woord haag (omheining).

Geschiedenis

De plaats Rode wordt voor het eerst vermeld bij de stichting van de abdij in 1104, als burcht van de graaf van Saffenberg (Castrensis Viculus). Later komt de burcht Rode aan de hertogen van Limburg en wordt in 1282 als „'s-Hertogenrode“ vermeld. In dat jaar kreeg de plaats stadsrechten (inclusief het muntrecht) van keizer Rudolf I van Habsburg (1273-1291).

Het kerkdorp Kerkrade was een deel van Rode ('s-Hertogenrode of 's-Hertogenrade), oorspronkelijk Duits, later Limburgs, en vervolgens behorend tot het Brabantse land van Overmaas. In 1630 werd Kerkrade tot een eigen heerlijkheid verheven. De abt deelde de wereldlijke macht met de heren die op kasteel Erenstein (in het noorden van de huidige gemeente) woonden. Dit kasteel bestond al voor 1300.

Bij de opheffing van het departement van de Nedermaas als gevolg van het Congres van Wenen op 5 april 1815 werd 's Hertogenrade zelf toegewezen aan Pruisen, maar Kerkrade werd daarvan afgeplitst en bleef Nederlands grondgebied. Dit laatste gebeurde pas ruim een jaar later op 26 juni 1816 als gevolg van het Traktaat van Aken. Enkele jaren later riep België zijn onafhankelijkheid uit en maakte Kerkrade tot Belgisch grondgebied. Kerkrade werd pas weer Nederlands grondgebied op 19 april 1839 als gevolg van het Verdrag van Londen.

De geschiedenis van Kerkrade is nauw verbonden met die van de Abdij Rolduc, die een belangrijke rol speelde in de geschiedenis van de Europese steenkoolwinning.

Archieven

De Doopregisters beginnen in 1615, de Trouw- en Begrafenisregisters in 1654 (parochie H. Lambertus). Zie ook deze link DTB-Registers en Burgerlijke Stand.