Kerckherderen

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door AJW (overleg | bijdragen) op 6 apr 2011 om 11:54 (→‎Naam: Indeling in subparagrafen)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

De familie Kerckherderen was een vooraanstaande familie in Hulsberg en omgeving, in de 17e en 18e eeuw. De familie van Jan Kerckherderen wordt in de 17e eeuw genoemd als eigenaar van landgoed Aalbeek. Hij was schepen in het naburige Wijnandsrade.

Naam

Patroniem

  • Deze merkwaardige en mogelijk unieke familienaam (voor één lid van de familie gespeld Ker(c)kherdere, zie Jan Gerard Kerkherdere en hieronder bij IVc) is ook om een andere reden bijzonder, omdat zij letterlijk betekent: 'zoon van een kerkelijk herder'. Ze is daarmee verwant met een meer voorkomende en meer concrete naam als Pastoors of Bisschops, beide eveneens patroniemen afgeleid van een beroepsnaam, hier een geestelijk ambt. Juist deze versluierende omschrijving 'van een kerkelijk herder' , een gedeeltelijke schuilnaam dus, maakt de naam interessant.
  • De n-loze variant Kerckherdere heeft met zijn uitgang -e echter de vorm van een Vlaamse beroepsnaam, en is dus eerder te vergelijken met een onverbogen vorm als Pastoor. Zij zal om die reden ook zo verschreven zijn. Zie hierna bij Geraard Jan Kerckherdere.

Herkomstnaam

  • Een ander aanknopingspunt is het volgende. Aangezien in de eerste vermeldingen sprake is van een achternaam "VAN Kerckherderen", oppert Loe Giesen dat een verband met de plaatsnaam KIRCHHERTEN (Nordrhein-Westfalen) meer voor de hand ligt (zie overlegpagina). Dit klinkt niet onplausibel. Het ene hoeft het andere trouwens niet geheel uit te sluiten. Het gaat hier immers om een bij ons weinig bekende plaats in de Rhein-Erft-Kreis (Regierungsbezirk Köln).[1] Waarschijnlijk zal destijds de mogelijk nieuwe Limburgse omgeving van deze Kerckherderens die plaatsnaam evenmin gekend hebben.[2] Dan is het ook begrijpelijk als / dat daar eventueel deze naam verbasterd is tot Kerckherderen. Het Duitse woord voor 'herder' is Hirt, waarvan de verouderde vorm Hirte. Iemand kan het Duitse Kirchherten dus wel als Kirchhirte(n) begrepen hebben.[3] Op dat moment is de naam dan niet langer als herkomstnaam herkend. Een geval van herinterpretatie dus. In dit geval is de versluierde verwijzing naar een geestelijk ambtsdrager dan uiteraard geheel fictief. Tot in de negentiende eeuw gebeurde iets dergelijks geregeld met namen van Duitse immigranten, die dan soms verhollandst werden tot iets wat in hun nieuwe omgeving een wat bekendere klank had, bijvoorbeeld Brockhaus --> Broekhans.
  • Met een andere mogelijke bron van de verwarring komen we nog wat dichter bij huis. In het huidige Belgisch Limburg ligt namelijk het dorpje HERDEREN, deelgemeente binnen de Belgische gemeente Riemst, slechts enkele kilometers ten westen van de landsgrens met Nederland bij Maastricht. zie [1]. Het dorp wordt voor het eerst vermeld in een akte van 1096 en heette toen «Hirtheren », maar reeds vanaf de 15de eeuw is het meestal « Herderen », zie [2].

Verwante grondwoorden en familienamen

  • Het Middelnederlands kende als samenstellingen met kerke ('kerk') onder meer de woorden kerchere ('pastoor'), kercman ('geestelijke') en als afleiding kerkenaer ('kerkendienaar, koster'). Het kende echter ook het woord kerke in de betekenis van 'kerker', nota bene met een nevenvorm kerkenaer(!), waarmee gevormd kercwarer ('kerkerhoeder, gevangenbewaarder').
  • Er bestond in de 16de en 17de eeuw een geslacht van Kirc(k)harten te Utrecht. Onder anderen:
Henrick Jansz van Kirckharten, geb. vóór ca. 1570, ovl. 18-9-1626, afkomstig van Kirchherten, Kreis Bergheim, Ambt Karster in het land van Jülich, smit van Kerckharten (1597), tr. ca. 1590 Jacomijntje Cornelis Jansdr Tack, ovl. 13-6-1631, verm. dr. van Cornelis Jans Tack en Jacomina van Dorssen.
Bron: L. Lapikás, Kwartierstaat Lapikás, version 9.8, Muiden, 2010, [3]
  • In Zeeland (Goes, Terneuzen) komen/kwamen de namen Kerckhert en Kerckhaert voor. De Koninklijke Hoefijzerfabriek Kerckhaert is gevestigd in het Zeeuws-Vlaamse Vogelwaarde. Frans Debrabandere, Woordenboek van de familienamen in Zeeland (2009) verklaart Kerchaert, Kerck(h)aert als een -aard-afleiding van van der Kerke(n).
  • Een verrassende en opvallend vroege vermelding is uit Rostock in 1478. In dat jaar stond aan de universiteit aldaar ingeschreven Reynoldus Kerkherde uit Dortmund.
Wintersemester 1477/1478, Nr. 62
Immatrikulation von Reynoldus Kerkherde de Tremonia (uit Dortmund) -- Semester: 1477 Mich. [= Zeitraum: Michaelis (29.09.) 1477 bis Ostern (22.03.) 1478] -- Datum: 16.04.1478 -- Gebühr: ddt. 2 mr.
Bron: Matrikelregister Universiteit Rostock [4].
Ook vanwege de Nederlands aandoende spelling van de naam Kerkherde is deze vermelding zeer interessant.
  • In Vlaanderen komt de familienaam De Ker(c)kheer voor. In Oost-Friesland vindt men de naam Ker(c)kheer. Vergelijk Mnl. kerchere (kerkher, ofri. kerkhere (tsiurkhere), mhd. kirchhërre (kirchher, nhd. kirchherre (kircher).

Varianten

  • De database van het Limburgs Genenealogisch Geschiedkundig Informatiecentrum (LGGI) geeft de volgende varianten:
    van Kerchterderen, Kerckherder, Kerckherderen, Kerckherdern, van Kirckherderen.
    In de Collectie Habets: Kerckherderen, p.24, is zij abusievelijk verschreven als Kerckhederen.

Voortbestaan

Na 1800 komt de familienaam Kerckherderen niet meer voor.

Genealogie

Generatie I


Jan de Oude te Aalbeek, 1621.

Bron: Collectie Habets (CH): Kerckherderen.

Generatie II


  • Jan de Jonge te Aalbeek, 1656, 1662 (CH)

= Joannes van Kerckherderen, overleden 25-3-1674 te Hulsberg, huwde 9-7-1637 in Hulsberg met

  • Margaretha Borsten.

Uit dit huwelijk:

-- Joannes van Kerckherderen, zie IIIa. CH: 1642/44/58
-- Maria wed. (x 1644) Gerard Geuskens, 1664 (CH)

  • Jan x Margaretha Mullen 1652 (CH)

Generatie III


IIIa. Joannes van Kerckherderen, schepen van Wijnandsrade van 1681 tot 1715, overleden 2-7-1717 te Hulsberg, huwde 18-2-1663 te Hulsberg met

  • Maria Roebroex, geboren circa 1635, overleden 20-7-1703 Hulsberg, dochter van Jan Roobroeck en diens tweede echtgenote Catharina Debets.

Uit dit huwelijk:

  1. Margareta, gedoopt 22-11-1663 te Wijnandsrade, zie IVa.
  2. Catharina, gedoopt 14-11-1666 te Wijnandsrade, huwde met Gerard Keuten te Maastricht, overleden 9-8-1700 te Hulsberg.
  3. Anna, gedoopt 6-10-1671 te Hulsberg, huwde 2-10-1695 te Hulsberg met Franciscus Raemeckers (Ramakers) en later met Peter Delahaye, overleden 2-12-1728 te Hulsberg, 1701, 1710, 1725, 1733 (CH).
  4. Elisabetha, gedoopt 18-9-1674 te Hulsberg, zie IVb.
  5. Gerardus Joannes, gedoopt 7-11-1677 te Hulsberg, huwde 14-10-1696 met Johanna Raemeckers, huwde 6-1-1719 met Anna Maria Caulants. Hij overleed te Leuven 16-3-1738, zie IVc. --> Zie ook het aparte artikel: Jan Gerard Kerkherdere
  6. Helena, gedoopt 24-1-1683 te Hulsberg.

Generatie IV


Te corrigeren en bewerken


Een der oudste, maar kennelijk niet op alle punten betrouwbare vermeldingen is:

IVa. Margaretha Kerckherderen, geboren 22-11-1663 -

Vader: Jo(ann)es Kerckherderen, geboren 1643;

[Moeder: Maria Nolen ?
Margaretha overleed 2-10-1781 [leeftijd 117 jaar!?] te Wynandsrade, begraven 8-10-1781 te Wynandsrade [sterfdatum mogelijk verward met die van haar dochter Margarita?]]

Huwelijk 18-4-1720 te Wynandsrade met Wilhelmi Van Geul, geboren 1690 - begraven 23-8-1757

Kinderen

  1. Catharina
  2. Maria
  3. Gertruda
  4. Margarita
  5. Elisabeth
  6. Anna Sophia
  7. Anna
  8. Martinus

Bron: Harry Molling, 'Genealogie van de familie Molling', op [5]

--> Zie voor de vader van Joannes en verder: Landgoed Aalbeek#Generatie 0
--> Zie voor Joannes en Margaretha en verder: Landgoed Aalbeek#Generatie I


IVb. Elisabeth Kerckherderen, gedoopt: 18 sep 1674, Hulsberg -- overleden: 19 jun 1750, Hulsberg, op 75-jarige leeftijd
Huwelijk: op 12 sep 1700 te Nuth, met Wouter (Gualterus DE) LIMPENS, zoon van Mathias LYMPENS en Judith WINGARTS; Gualterus werd gedoopt op 24 sep 1670 te Nuth en overleed op 19 nov 1743 te Hulsberg.

Bron: Richard Limpens, 'Genealogische website van Richard Limpens' op [6]

--> Zie voor dit echtpaar en verder: Landgoed Aalbeek#Generatie II.

-->Voor een vermelding op 23 april 1724 van weduwe Kerkherderen, zie: Ortmans#generatie 1, sub c):

  • RAL-AHW 170, 81:
Op 23 april 1724 verkochten Willem Onnouw, gehuwd met Catharina Oortmans, alsmede de andere erfgenamen van Jan Onnouw, te weten Arnoldus Ortmans, gehuwd met Cornelia Eggen, Nelis Ortmans, gehuwd met Anna Maria van Dorpe, Jan Cremers, gehuwd met Elisabeth Ortmans, Arnoldus Bemelmans, gehuwd met Catharina Ortmans, en Jan Coenen aan Matthijs Bruls, gehuwd met Christina Frens:
a) 50 kleine roeden akkerland "op het thienvrij" te Swier onder Wijnandsrade, grenzend aan de erfgenamen Steven Eggen, Jan Beckers;
b) 53 1/2 kleine roeden akkerland "op de Coije" onder Wijnandsrade, grenzend aan Nelen Bisschops en de erfgenamen Steven Eggen;
c) 100 kleine roeden akkerland in het Meulenveld onder Wijnandsrade, grenzend aan Everaerd Onnouw en de weduwe Kerckherderen.

Bron: Cremers


Gedetailleerde informatie bezitten we over:
IVc. Gerardus Ioannes Kerckherdere [Geraard Jan / Jean Gérard / Jan Gerard / Gerard ], (geb. 1677 te Hulsberg - gest. 16 maart 1738, en enkele dagen later begraven in de collegiale Sint-Pieterskerk te Leuven), theoloog en filoloog.

Opgeleid bij de Jezuieten te Maastricht, studeerde vanaf 1694 te Leuven, werd de vijftiende magister in de artes, pedagogie « Het Verken » (1696).
Kerckherdere was van 1700 tot 1738 aldaar professor Latijn aan het Drievuldigheidscollege, waar hij van 1700-1702 grammatica onderwees en van 1702 tot 1708 syntaxis. Hij werd in 1708 benoemd tot keizerlijk geschiedschrijver onder keizer Jozef I. Vervolgens werd hij professor in de geschiedenis aan het het nieuwe 'Drietalencollege' (Collegium Trilingue, ook wel Collegium Trium Linguarum of Collegium Buslidianum), waar de drie 'gewijde talen' Grieks, Latijn en Hebreeuws werden onderwezen.
Hij schreef verschillende werken, onder andere een vereenvoudigde Latijnse grammatica (1706). Hij was ook een uitstekend dichter in het Latijn.
Hij huwde in 1719 in de Sint-Pieterskerk met Anna Maria Caulants, dochter van de klerk Charles François [en Johanna Smits, AJW].
Bron: J.BAX, Historia Universitatis Lovaniensis ('Geschiedenis van de Universiteit van Leuven'), Koninklijke Bibliotheek Brussel , hs. n° 22172/VIII, p. 1443, 1517-1518 en 1527. SAL, PR, 420, fol. 122.

--> Zie verder het aparte artikel: Jan Gerard Kerkherdere

--> Zie voor deze persoon ook: Landgoed Aalbeek#Generatie I.

In te passen

In te passen zijn voorts:

  • Jan x 1704 Margaretha Spee te Hulsberg, 1719, 1722 (CH)
  • Jan x 1700 Jenne Ramakers (Timmers) Hulsberg, 1713, 1727 (CH)
Jan Kerckherderen wordt in 1729 vermeld op de lijst van inwoners van de kerspel Hulsberg. Bron: Ingezetenen Kerspel Klimmen 1729 [7].
  • Margaretha wed. (x 1685) x Servaes Ramakers, zn. v. Frans en Emerentia Huntjens, 1693, 1709, 1720 (CH)
  • Elisabeth x 1723 Henricus Roebroex, zn . v. Thomas x Margaretha Habets, 1767 (CH)
  • Catharina Ker(c)kherderen, gedoopt op 24-05-1706 in Hulsberg, overleden 1781. Huwelijk op 13-09-1734 in Hulsberg met Antonius Bosch (1709-), glazenmaker te Heek (CH). Vader bruid: Joannes Kerckherderen, moeder: Joanna Timmers

Bronnen: [8] en [9]

  • Doop Schimmert 01-11-1744; dopeling: Catharina Dupont; vader van de dopeling: Josephus Dupont; moeder van de dopeling: Joanna Bosch; doopgetuige: Catharina Kerckherderen; doopgetuige: Mathias Meulkens

Bron: Doopregister Remigius, Schimmert 1727-1750

  • Doop Hulsberg 16-10-1779; Anna Catharina Bude; Joannes Bude *Joanna Catharina Boosch; Antonius Huntjens, Anna Catharina Kirckherderen

Bron: [10]

  • Huwelijk Hulsberg 19-7-1682:Matthias Ghijsen,*1650 te Hulsberg ?. x Anna Bollen (Bellen ?), *1650. Getuigen: Margaretha Kerkherderen en Henricus Hermens.

Bron: [11].

Noten

  1. De plaats wordt vermeld in het archief van de Heren en graven van Culemborg (Gelders Archief):
    2708 Rutger Kremer van Tytze en zijn vrouw Neissgen geven aan Emont van Pallant, heer zo Moubach, het losrecht van een hun verkochte rente van 20 rijnsche guldens 's jaars uit zijn hofgoed te Herten.
    Oorspr. (Inv. no. 1411); de zegels van den oorkonder en van de schepenambten van Kirchherten en St. Margarethenherten zijn verloren.
    en eveneens in het archief van Huis Oost te Schin op Geul alsmede archieven der heren en heerlijkheid van Strucht, in het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL):
    121 Stukken uit een proces tussen Melchior van Schwartzenberg en Jor. Strijthaegen, betreffende goederen te Kirchherten bij Keulen.
  2. In een 18de-eeuwse acte uit Den Haag werd zo deze plaatsnaam gespeld als Kirgherte.
  3. Vergelijk ook Andreas Ludwig Jacob Michelsen, Urkundenbuch zur Geschichte des Landes Dithmarschen (Altona 1834), p. 221:
    Des Carspels tho Berlt im Förstendohme Dythmerschen vermogent, der Kercken belangende: Thom ersten de höuetsomme darvan de kerckherde werth belonet, 1294 Mk. Thom anderen des Vicarii höuetsomme, ane etlike Accidentalia, is 836 Mk. ...
    • Zo ook in het Deutsches Rechtswörterbuch (DRW), s.v. 'Pflugland':
    des kerckherden acker, beyde plochlandt vnd graßlandt, is hundert scepell
    Datering: 1559, vindplaats: DithmUB. 221
    [Dithmarschen is een district (Landkreis) in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein].