Kasteel Bleijenbeek

Uit Genealogie Limburg Wiki

De ruine (sinds 1944) van het voormalige Kasteel Bleijenbeek en het gelijknamige landgoed bevinden zich in het Maasdorp Afferden, een plaats in de gemeente Bergen in het noorden van Nederlands Limburg, tussen Heijen en Nieuw-Bergen. De ruïne ligt aan de weg van Afferden en Goch in Afferden te Limburg.

Afferden wordt voor het eerst genoemd in 1176, in een bepaling van de aartsbisschop van Keulen waarin Afferden schatplichtig wordt gemaakt aan Xanten.

Kasteel Blijenbeek in volle glorie rond 1900

Afferden was in de middeleeuwen tweeherig onder de heren van Afferden en Bleijenbeek. Sinds de Spaanse Successieoorlog was het dorp in Pruisische handen. In 1794 werd het door de Fransen bezet, die in 1800 de gemeente Bergen oprichtten, waarin Afferden werd opgenomen. Deze gemeente is na 1815 blijven bestaan.

Geschiedenis van de heerlijkheid

Tot ongeveer het midden van de zestiende eeuw was de heerlijkheid Afferden over twee heren verdeeld. Lange tijd waren er in Afferden dan ook twee kastelen. Het oudste kasteel van Afferden, dat vóór kasteel Bleijenbeek dienst deed als woning van de heer, lag dicht bij de Maas. Deze burcht aan het veer werd aan het einde van de dertiende eeuw gebouwd om toezicht te houden op de Maas.

Het tweede en belangrijkste kasteel, het 'Gut ende hof tot Blienbeke', werd tegen het einde van de veertiende eeuw gebouwd, circa drie kilometer landinwaarts aan de Blije Beek (= 'heldere beek'). De heerlijkheid, die naast het dorp Afferden ook het gehucht Heukelom en buurtschappen als Plees, het Rimpelt en de Flieraij omvatte, behoorde eeuwenlang toe aan de heren van kasteel Bleijenbeek. Eén adellijke familie verbleef toen in slot Bleijenbeek die daar haar domicilie had, terwijl de andere, die bekend stond als de Heerewaarden, in de burcht in de uiterwaarden van de Maas verbleven. Deze tweedeling leidde nogal eens tot meningsverschillen. Het kasteel aan de Maas werd in de zestiende eeuw volledig verwoest.

Van Mirlaer

Kasteel Bleijenbeek, met aan een zijde een uitgebouwde woontoren, werd uiteindelijk de residentie van de Afferdse heren. In 1492 was de invloed van de heer van Afferden uitgebreid tot Siebengewald, doordat de hertog van Kleef dit gebied eveneens aan hem verpandde. Sindsdien moesten ook hier de inwoners aan de heer van Afferden belastingen betalen en dienden zij voor hem hun krijgsmansplichten te vervullen. De eerste bezitter van het landgoed was de familie Van Mirlaer.

Schenck van Nydeggen

Later kwam het kasteel - dat diverse malen werd uitgebreid - in handen van de familie Schenck van Nydeggen, die het circa drie eeuwen in bezit hield. Het kasteel werd onder hun regie in de vijftiende eeuw verbouwd tot een imposant middeleeuws kasteel dat na een verwoesting in 1580 - met behoud van de noord- en oostvleugel - werd veranderd in een symmetrisch opgezette edelmanswoning.

Van Hoensbroeck

Toen Arnold Schenck van Nydeggen in het begin van de achttiende eeuw overleed, kwam het kasteel in bezit van het geslacht Van Hoensbroeck. Tot de Franse tijd bezat deze familie zowel het slot als de vrijheerlijkheid Afferden en Heukelom met de daarbij behorende rechten.

De heerlijkheid behoorde tot dan toe aan het Hertogdom Gelre, waarvan het Overkwartier na 1648 Spaans bleef tot aan 1713, waarna het grotendeels aan Pruisen kwam en Pruisisch Overkwartier of Pruisisch Opper-Gelre werd genoemd.

Bouwgeschiedenis

  • Zie ook: Kasteel Bleijenbeek op Wikipedia [1]

Kasteel Bleijenbeek begint zijn bouwgeschiedenis kort voor de 14e eeuw en eindigde voorlopig in 1944 toen het verwoest werd. Uit opgravingen is gebleken dat de bouwgeschiedenis kort voor 1300 begint met een omgracht rechthoekig complex gemaakt van mergel en baksteen, met op de noordoosthoek een aan één zijde uitspringende vierkante hoektoren. Daarna is dit verwoest of gesloopt en heeft men een grote woontoren neergezet met aansluitend een gedeeltelijke weergang.

Kort na 1405 werd er een zaalvleugel met kelder (die beiden gedeeltelijk bewaard zijn gebleven) aan toegevoegd en aan de zuidzijde een uitspringende vierkante toren. In de 15e eeuw werd er een schildmuur met weergang op bogen aan toegevoegd ter afsluiting van de binnenplaats. Deze muur sloot aan op het poortgebouw (die weer naast de zuidtoren kwam), waarin een brugkelder kwam.

In de 16 eeuw werd aan de oostzijde een tweede en grotere vleugel gebouwd. Na meerdere verbouwingen ontstond in de 17e eeuw een uit vier vleugels bestaand gebouw rond een binnenplaats.

In 1688 werd blijkens inscriptie een natuurstenen omlijsting (die nog grotendeels aanwezig is) rond de voordeur aangebracht. De ramen zijn in de 19e eeuw vervangen door minder fraaie.

Nadat in 1944/1945 het kasteel door een Engels bombardement (vanwege Duits militair verzet vanuit het kasteel) zwaar beschadigd is, verviel het in de jaren daarna steeds meer. In 2012 werd de ruïne echter goed gerestaureerd, maar de weggevallen delen na 1945 werden niet meer opgebouwd.

Bewoningsgeschiedenis

Lutgarda van Mirlaer erfde weliswaar in 1405 "het guet en hof Blienbeke" maar ruilde dit met Wynand Schenck van Nydeggen tegen zijn korentienden te Afferden. Die droeg in 1407 dit vervolgens 'als burchhuys ind hoifs van Blidenbeke' in leen op aan de Keulse bisschop. Hij heeft dus kennelijk de boerderij omgebouwd tot burcht. Deze familie blijft het goed bewonen totdat het in 1530 gedwongen verkocht werd aan Derick van der Lippe, genaamd Hoen, die in hetzelfde jaar was getrouwd met Aleid Schenck van Nydeggen van het Nije Huys. De beruchte veldheer Martin Schenk van Nydeggen nam in 1579 het kasteel met geweld in en liet het als strategische sterkte omwallen. Na een twee maanden durend beleg in 1589 veroverden de Spanjaarden het kasteel. Na herstel bleef het in bezit van de familie Schenk van Nydeggen totdat het in 1709 vererfde naar Frans Arnold Hoen, die hier nooit woonde. In 1872 lieten zij dit gebruiken door paters en in 1900 door nonnen, die het weer in 1917 verlieten. De familie van Hoensbroek verkoopt het dan uiteindelijk in 1937 aan de margarinefabrikant R.J.H. Jurgens uit Nijmegen die het landgoed later schenkt aan de Holyden Foundation op de Filipijnen. De familie Jurgens gebruikt het landgoed jarenlang om er te jagen op kleinwild en ziet erop toe dat de boel wordt onderhouden. De ruïne wordt verboden toegang verklaard, ontoegankelijk gemaakt en geschikt bevonden voor bewoning door vleermuizen en vogels.

Uiteindelijk wordt het toch rond 2000 verkocht aan Fortis Vastgoed BV, die het landschap met een golfbaan en villa's/appartementen invulde en natuurbehoud na wil streven. De ruïne, die door hen als belangrijk "landmark" wordt aangeduid, werd gerestaureerd door een stichting.

Bronnen

  • Ragdy van der Hoek: Tussen groene streep en rode beek. 200 jaar gemeente Bergen, uitgave in eigen beheer, Gemeente Bergen, 2000 (voor paragraaf 1)
  • [2] (voor de paragrafen 2 en 3)

Externe links