Graafschap Horn

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door AJW (overleg | bijdragen) op 24 jun 2012 om 08:41 (→‎Geschiedenis)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Het Graafschap Horn, soms ook Horne of Hoorne (Frans: Comté de Hornes), was een heerlijkheid (1243) en later graafschap (1450 – 1795), grotendeels gelegen in het huidige Nederlands Midden-Limburg. Het bestuurlijke centrum was het kasteel van Horn, maar de graaf zetelde te Weert.

De heerlijkheid Horn was sinds 1243 leenroerig aan de graven van Loon en vanaf 1361 aan de prinsbisschop van Luik. Zij behoorde tot de landen van de Bourgondische Kreits.

Gebied

Thorn, Horn, Kessenich.PNG

KAART: De verdeling van het grondgebied van Horne, Thorn, Gelder en Kessenich voor de 18e eeuw

De volgende dorpen behoorden tot Horn:
In het huidige Nederland

In het huidige België

De dorpen nu

Horn, Nunhem en Buggenum maakten tot 2007 deel uit van de gemeente Haelen.
Heythuysen en Roggel en Neer waren tot 2007 zelfstandige gemeenten. Deze drie gemeenten zijn per 1 januari 2007 samengevoegd tot de nieuwe gemeente Leudal. Eén van de voorgestelde namen voor de nieuwe gemeente was 'Land van Horne', verwijzend naar het oude graafschap.
Beegden en Wessem horen nu bij de gemeente Maasgouw. Geistingen en Ophoven maken nu deel uit van de Belgische gemeente Kinrooi.

Geschiedenis

Vanaf de dertiende eeuw hadden de heren van Horn bezittingen in het land van Weert, dat door hen na verloop van tijd als leen van het graafschap Gelre werd bestuurd. Deze bezittingen bleven buiten de heerlijkheid Horn. --> Zie ook Heel en Heerlijkheid Pol en Panheel
In 1366 kwam Loon, en daarmee ook Horn, in het bezit van het prinsbisdom Luik.

In 1450 werd Jacob I van Horn door keizer Frederik III verheven tot graaf, en werd de heerlijkheid een graafschap. Jacob I liet in Weert een nieuw kasteel bouwen, de Nijenborgh of nieuwe burcht. De oude burcht of Aldenborgh stond in Weert op de plaats waar nu de Paterskerk in de wijk de Biest staat. Zij werd helemaal verwoest in 1703, maar was toen al lang buiten gebruik. De Nijenborg is altijd bewoond geweest door de graven van Horne, tot zij in de Spaanse Successieoorlog in 1702 werd verwoest. Tegenwoordig staan alleen nog de toegangspoort en een paar stukken muur overeind. Er staat nu een herenhuis op het eiland waar ooit het kasteel gestaan heeft.
De graven van Horn verbleven – als ze al niet reizende waren – op het door hen gebouwde kasteel de Nijenborgh in Weert. Op het kasteel van Horn verbleef de drossaard (of luitenant-drossaard), die namens de graaf de statenvergadering voorzat.

Het graafschap Horn telde vijf schepenbanken (Haelen, Beegden, Neer, Heythuysen en Ophoven), waarvan Haelen (deels) hoofdgerecht was. Het hoofdgerecht voor Beegden en deels Ophoven was Wessem. Na circa 1680 zetelde het hoofdgerecht van Haelen te Horn. Ook kregen Haelen, Buggenum en Roggel toen een eigen schepenbank. Nunhem bleef onder het hoofdgerecht Horn ressorteren.
Na de executie op 5 juni 1568 in Brussel van de laatste graaf van Horn, Philips van Montmorency, op last van de hertog van Alva, viel de grafelijke titel terug op de prinsbisschop van Luik.
Het graafschap werd opgeheven in 1795, toen het door Frankrijk werd geannexeerd. Het werd samen met het omliggende gebied opgenomen in het departement van de Nedermaas.

Het kasteel van Horn

Het kasteel van Horn

Op het kasteel van Horn verbleef de drossaard, die namens de graaf de statenvergadering voorzat. De laatste graaf, Filips van Montmorency, beter bekend als "de graaf van Hoorne", was samen met graaf Lamoraal van Egmont één van de leiders van het verzet tegen Filips II van Spanje. Hun onthoofding in 1568 op de Grote Markt in Brussel werd het definitieve sein voor de Nederlandse opstand.
Bij gebrek aan een mannelijke erfgenaam kwam Horn terug in een personele unie met het prinsbisdom Luik. Het werd namens de prins-bisschop bestuurd door de hoogdrossaart. Het had een statenvergadering, bestaande uit de bezitters van de heerlijkheden en afgevaardigden van de schepenbanken van Haelen, Neer, Roggel en Heythuysen.
In 1795 werd het staatje door de Franse republiek geannexeerd en opgenomen in het departement van de Nedermaas.

Heren en Graven van Horn

Heren en graven (vanaf 1450) van Horn
Willem I van Horne 1242-1264; Gehuwd 1230 met Heilwig van Altena, zus van Dirk III van Altena
Willem II van Horne 1264-1304; Heer van Horne en Altena
Gerard I van Horne 1304-1331; Heer van Horne, Altena, Perwijs en Herlaar
Willem V van Horne 1331-1343; Heer van Horne, Altena en Gaasbeek
Gerard II van Horne 1343-1345; Heer van Horne, Altena en Gaasbeek; gesneuveld in de Slag bij Stavoren
Willem VI van Horne 1345-1357; Broer van Gerard II; heer van Horne en Altena
Dirk Loef van Horne 1357-1369;
Willem VII van Horne 1358-1415; Heer van Horne, Altena en Weert
Willem VIII van Horne 1415-1433;
Jacob I van Horne 1433-1488; vanaf 1450 eerste Graaf van Horne, heer van Altena, Kortessem, Montigny, Weert, Wessem, Bocholt, Cranendonck, Eindhoven
Jacob II van Horne 1488-1530; Graaf van Horne
Jacob III van Horne 1530-1531; Graaf van Horne
Jan van Horne 1531-1540; Broer van Jacob; graaf van Horne
Filips van Montmorency 1540-1568; Stiefzoon van Jan van Horne; graaf van Horne, stadhouder van Gelre en Zutphen

Na de dood van Filips kwam het graafschap in een personele unie met het Prinsbisdom Luik

Literatuur

  • M.J. Wolters, Notice Historique sur l'Ancien Comté de Hornes et sur les Anciennes Seigneuries de Weert, Wessem, Ghoor et Kessenich, Gent 1850, Herdruk Stichting Historisch Onderzoek Weert 2006.
  • Eg. Slanghen, Iets over het Land van Horn (1865) - Het Graafschap Horn (1878), Herdruk Stichting Historisch Onderzoek Weert 2005.
  • T. Klaversma, De Hornes 1296 - 1345, PSHAL 121 (1985), pp. 7-68.
  • S. Groenvelt, Philips van Montmorency, graaf van Horn (1524-1568). Een Habsburgse edelman tussen vorstenmacht en verzet, PSHAL 139, (2003), pp. 39-99.
  • Jean Coenen, Op de keper beschouwd. Een geschiedenis van Weert, Weert 2007, passim.
  • J.H. Hanssen, De Schepenbankzegels in het graafschap Horn, Rondom het Leudal 60 (1990), 574-579; 62 (1991), 28-34.
  • W.M. van de Boel, Een onderzoek naar de rechterlijke organisatie in de heerlijkheid Hor, in: PSHAL 101 (1965, 159-194.

Externe Links

  1. Inventaris van de archieven van het Graafschap Horn (RHCL 01.063)
  2. archief van de graven en de Staten van Horn
  3. Geschiedenis van de familie Van Horn
  4. Wikipedia graafschap Horn