Gezworene

De gezworenen (juratis) ondersteunden de schepenbank, gevormd door een college van schepenen en voorgezeten door de scholtis, in de uitvoering van de taken. Swalmer akten uit 1694 en 1703 noemen ze gemeyntsman of gemeynsman, een akte uit 1769 noemt ze gezworenen of raadsmannen. Hun aantal wordt zelden genoemd. Het aantal akten waarin gezworenen een rol spelen, neemt vanaf het begin van de 17e eeuw sterk toe en het lijkt erop dat hun taken en bevoegdheden dan zijn uitgebreid.

De gezworenen werden benoemd door de landsheer na voordracht door de schepenen. In Swalmen kon de heer in 1712 kiezen uit drie genomineerden.

Bij zijn aantreden legde de gezworene ten overstaan van scholtis, schepenen en de overige gezworenen de eed af die bij zijn ambt hoorde. Volgens het Land- en Stadrecht van Gelre en het plakkaat van 12 januari 1746 moest de gezworene bij zijn benoeming verklaren dat hij om den voorss. staet of officie te becomen ofte ter oorsaecke van dyen geen gelt ofte andere dingen niemanden gebooden, belooft nochte gegeven en heeft noch doen bieden, beloven ofte geven en sal, wie dat het oock sij directelijck ofte indirectelijck nochte andersints in eeniger manieren behalven het gene dat men gewoonelijck is te geven voor de expeditie ende depesche. Waar een schepenbenoeming doorgaans voor het leven was, zien we bij de gezworenen vaker dat zij hun functie neerleggen. Ook zien we dat gezworenen 'doorstromen' en schepen worden.

Een gezworene had vooral een adviserende taak en moest soms toezien op naleving van regels en wetten. Uit de via internet geboden gegevens blijkt dat er landelijk grote verschillen zijn, terwijl ook verschillende perioden een ander beeld laten zien. Veel besluiten, zoals het aangaan van leningen ten laste van het kerspel, konden slechts door schepenen en gezworenen worden genomen met toestemming van geërfden.
Enkele taken van gezworenen (in chronologische volgorde waarin deze in archiefstukken worden vermeld:

• het instemmen met het aangaan van obligaties ten laste van het kerspel (1583, 1745)
• het samen met geërfden en schepenen afleggen van verklaringen inzake rechten (1660)
• het samen met scholtis en schepenen toezien op de naleving van belastingregels (1682)
• het samen met de geërfden aantekenen van arrest (beslaglegging) wegens schulden (1684)
• het namens de gemeente of naburen voeren van het woord tijdens een voogdgeding (1686)
• het tegen vergoeding optreden als scheidslieden bij delingen (1694)
• het geven van advies over bouwvergunningen (1706)
• het afleggen van verklaringen inzake schadeclaims wegens inkwartiering (1711)
• het samen met schepenen kwijtschelden van belastingheffing wegens bijvoorbeeld brandschade (1714)
• het geven van toestemming voor het verkopen of ruilen van gemeentegrond (1700, 1770)
• het namens de gemeente (mede) voeren van processen (1699, 1774)
• het houden van toezicht op het afleggen van de schepeneed (1791)

Eed van de gezworene, Swalmen 1690

Wij geloeve ende sweeren dat wij van desen dagh aff [ende v]an desen daegh voorthan ho[lt] ende getrouw sullen sij[n o]nsen heere ende dorps on[der]daenen ende alle inwoonde[ren] deser heerlickheydt der selver a[rgst]e warhnen ende wehren [ende] het beste beforderen hu[nn]e rechten, privilegien v[rijh]eden ende alden hercommen, ge[tro]uwelick voorstaen ende ond[er]halden, mit der christelicker catholischer roomscher religion ende altijt gemees halden ende sunst [a]lles doen ende laeten dat enen eerlicken oprechten vroemen geswooren van recht ende goede gewoon[h]eyd toestaet ende gebeurt, alles trouwelijck ende ongefehrlich, soo helpe ons Godt ende alle sijne lieve [h]eijligen

Eed van de gezworene, Swalmen 1703

Ick geloeve ende sweere dat ick (Jacob Meuwissen) … onsen gnadighen heere ende gemeynte alhier als eenen getrouwen gemeynsman holt ende trouw sal wesen derselver besten waehren ende naersien, ende hunne rechten ende privilegien helpen beschermen ende defenderen, sonder …lijden, dat daerin geen inbreuck geschiede, voorts te doen alle 't gene dat eenen getrouwen gemeynsman gehouden is te doen, ende mij der roomsche catholicher religion altijd gemees halden, alsoo helpe mij Godt ende alle sijne lieve heijligen