Geijsteren

Uit Genealogie Limburg Wiki
Geijsteren. Detail van de Rivierenkaart (1849).

Algemene informatie

Geijsteren is een kerkdorp gelegen op de linkeroever van de Maas in Noordlimburg. Het maakte onderdeel uit van de gemeente Meerlo-Wanssum en is sinds de opheffing hiervan per 1 januari 2010 toegevoegd aan de gemeente Venray.

Geschiedenis

Geijsteren behoorde eerst aan de Heren van Cuijk, die uiteindelijk hun hele gebied aan de graven van Gelre verkochten.

In 1236 wordt een Arnoldus van Gesserne als heer van Geijsteren genoemd. Vermoedelijk trad hij als eerst aangestelde heer namens de graaf van Gelre op, zijn familieleden volgden hem overigens wel op. Het dorp zelf wordt voor het eerst in 1251 in een oorkonde genoemd. Met de rest van het huidige Noord-Limburg was Geijsteren sinds de 13de eeuw een heerlijkheid in het Overkwartier van Gelre (ook genoemd Opper-Gelre).

Rond 1350 kwam het leen in handen van de familie Van Broeckhuysen en daarna aan de families Van Harff en Van Eyll. Door erfeniskwesties had de heerlijkheid van 1451 tot 1592 overigens twee heren.

In 1590 werd het verkocht aan Daem Schellaert van Obbendorp, wiens familie eigenaar bleef tot het einde van het Ancien Régime [1]. Tenslotte kwamen de gronden (na het afschaffen van de heerlijke rechten) in 1804 aan de baronale familie De Weichs de Wenne, die het landgoed en de ruïne thans nog bezit.

 
De oude en later verwoeste kerk vanuit het kasteel gezien circa 1930

Het 'Huis Geysteren' bestond uit een kasteel met voorburcht, gelegen op de plaats waar de Oostrumse beek in de Maas uitmondt. Het complex werd in 1944 verwoest en niet meer herbouwd [2][3].
Rond 2010 werden echter met rijksubsidie de grachtmuren en de twee bruggetjes over de opnieuw uitgebaggerde grachten van het kasteel weer hersteld.

Tijdens de Spaanse Successieoorlog werd het gebied in 1703 door Pruisische troepen bezet, en zo bleef het als deel van Pruisisch Opper-Gelre ongeveer een eeuw lang Duits.

In 1794 veroverden de Fransen het. In 1798 werden de heerlijke rechten en schepenbanken door de Fransen afgeschaft en vervangen door andere bestuursvormen. Bij de totstandkoming van het Koninkrijk der Nederlanden (2 december 1813) werd Geijsteren hiervan onderdeel. Bij de Belgische onafhankelijkheidsstrijd (1830) koos dit gebied echter voor aansluiting met België en kwam het via het vredesverdrag van London in 1839 bij de Duitse Bond, waar in 1866 uit werd gestapt. Sinds die tijd is Geijsteren definitief in Nederland gelegen.

Schepenbank
Als eigen heerlijkheid beschikte Geijsteren over een eigen schepenbank. De bank had in ieder geval vanaf 1651 een zegel. Hierop staat de Heilige Willibrordus afgebeeld, die in zijn rechterhand een kerk met twee torens draagt en in zijn linkerhand een staf houdt. Het randschrift is Sigillum Scabinorum in Geisteren.

Parochie H. Willibrodus
Volgens de traditie zou de aan de H. Willibrordus gewijde kerk zijn gesticht door de Heilige zelf. Feit is dat er in de tiende eeuw een houten kerk in het dorp stond, die na enige tijd werd vervangen door een stenen gebouw. In 1864 werd de middeleeuwse kerk gesloopt, waarna op dezelfde plaats een neogotische zaalkerk werd gebouwd. Deze kerk werd op 5 november 1944 door de Duitsers opgeblazen. De huidige parochiekerk werd geconsacreerd in 1951.
In de bossen van het landgoed Geijsteren (sinds 1806 bezit van familie de Weichs de Wenne) staat de Wilbertskapel uit 1641, die een oud bedevaartsoord markeert. In de nabijheid, aan de Oostrumse beek, bevindt zich een gerestaureerde rosmolen, die oorspronkelijk uit 1667 stamt.

Bronnen

DHO-registers
De bewaard gebleven doop-, huwelijks-, en overlijdensregisters van de Willibrordusparochie in Geijsteren beslaan de jaren vanaf 1624.

  • Dopen: 15 maart 1624 - 5 augustus 1798
  • Huwelijk: 26 november 1624 - 29 juli 1798
  • Overlijden: 6 juli 1640 - 29 april 1798.

De kerkregisters zijn in kopievorm te raadplegen in het RHCL te Maastricht en in het gemeentearchief te Venray. In het kader van het project "Van Papier naar Digitaal" zijn scans van deze registers gepubliceerd op internet Registers van Den Braber en zie ook deze link DTB-registers.

Schepenbank Geijsteren
De archieven van de heerlijkheid en schepenbank van Geijsteren (1577-1799) bevinden zich in het RHCL te Maastricht (Overkwartier van Gelder, Pruisisch gedeelte na 1713; Inv.Nr. 01.034) [1].

Bronnen

  1. M. Flokstra, "Een bijdrage over de heren van Geijsteren in de vijftiende eeuw", in "Munsters in de Maasgouw", LGOG Werken 9, Maastricht 1986, pp. 94-107.
  2. Wim Hupperetz, Ben Olde Meierink, Ronald Rommers, Kastelen in Limburg, Utrecht 2005, pp. 118-121.
  3. J.G.N. Renaud, "Over de gedaanteverwisselingen van het Huys Geysteren", in "Munsters in de Maasgouw", LGOG Werken 9, Maastricht 1986, pp. 72-93.

Literatuur

  • Marinus Flokstra, Kastelen in het land van Kessel, blz. 356-363 (De Spieker) uit 2005.
  • Marinus Flokstra, Kastelen in het land van Kessel, blz. 364-389 (kasteel Geijsteren) uit 2005.
  • Overzicht van literatuur over Geijsteren of Geysteren in de Koninklijke Bibliotheek (KB).

Externe links