Compe

Uit Genealogie Limburg Wiki

De compe, ook wel schepenkom genoemd, was de kist waarin allerlei bescheiden werden bewaard door de schepenbank. De kist was gewoonlijk voorzien van meerdere sloten, zodat niemand in zijn eentje toegang had tot de inhoud van de kist. De compe stond veelal ergens in de kerk. In sommige plaatsen was deze nog in de kerk aanwezig tijdens de Tweede Wereldoorlog, waardoor hier en daar oude archieven samen met de kerktoren verdwenen.

In 1652 vroegen de regeerders en naburen van Swalmen aan de bisschop van Roermond toestemming om hun kist of schepenkom in de kerk te mogen plaatsen. In veel andere kerspels was het niet anders.

De overheid had er ook zelf belang bij dat er een deugdelijk archiefbeleid was. Het Hof van Gelre te Roermond bevestigde op 14 december 1689 de voorlopige uitspraak d.d. 7 februari 1689 en stelde dat de gemeente van Beesel en haar schatheffers uit krachte van het reglement van 17 oktober 1657, niet en sijn gehouden t'assumeren offte te becostighen den rescribent weghens de reeckeninghen ende andere extrajuditieele saecken als sij daervan geene publycke instrumenten willen passeren, dan de selve onderlinghs bij hun verrichten, sluyten ende teeckenen, welverstaende nochtans dat alle gerichtelicke acten, publycke instrumenten ende authentisatien privative sullen worden gepasseert op den voeth van het reglement op de pene daerinne begreepen ende sonder prejuditie van dyen inhaererende het geordonneerde bij decreet van den 11 marty lestleden, verclaert dat het selve absolutelick ten principaelen sal effect sorteren, ordonnerende dyen volgens nochmaels den geinsereerden ingevolgh de landtrechten pag. 129 N. 15 en 16 alle de prothocollen, boenderboecken, schattzedulen, reeckeninghen ende andere pampieren de gemeente raeckende to Besel in de compe te brenghen, ende in dyen de compe alnogh niet en mochte wesen opgerigt, sulcx promptelick te effectueren, ende aldaer eenen derden persone offte bewaerder van sijn plaetse te stellen, ende den selven den sleutel toe te betrouwen om in sijn affwesen ieder een te gerieven in cassen geenen vuytstell lijdende, den selven niettemin interdicerende eenighe acten t'exerceren de presentie van den landtschrijver requirerende, ten sije in de costen voorsschreven op pene bij het voornoemde reglement vuytgedruckt, de costen om redenen compenserende. Actum Ruremonde den 14en december 1689.

Niet iedere schepenbank was even goed en snel in het ordenen van het archief. In Beesel werd al in 1725 door landschrijver Hendrik van Dam een inventaris opgemaakt van alle pampieren ende documenten raeckende de gemeente des kerspels Besel. Ook het beheer van de compe kon onderwerp zijn van discussie. In 1741 bracht voorzittend schepen Geraerdt van den Broeck drie gulden in rekening voor het bewaeren van die slutelen van die gemeynts komp. De schepenbank stak echter een stokje voor dit trucje van de president schepen en besliste op 24 juli 1741 met terugwerkende kracht: Desen post wegens het bewaeren der gemeents comps sleutel als eene nieuwigheyt can niet geleden worden, en er ging een streep door de declaratie.

Op 21 juli 1761 ordonneerde het Hof van Gelre dat binnen een half jaar van iedere schepencompe een inventaris moest worden opgemaakt. Voor de eenvoudige schepenen was dit, ook met behulp van de griffier of landschrijver, een hele klus. De verscheidenheid aan stukken was groot en ook toen had men al moeite met de oude handschriften. De meeste schepenbanken gaven in de maanden daarna gehoor aan dit bevel en stelden een lijst op met de inhoud van de kist. Daardoor hebben we een aardige indruk van het archiefbeheer uit dit periode. Veel stukken zijn ook zonder concordantielijst te traceren en soms moeten we vaststellen dat oude stukken uit het oud archief zijn verdwenen. Veel archiefstukken bevatten nog handgeschreven het oude compenummer.

Op 23 april 1778 besloot de Raad van de Prins van Oranje Nassau om de regenten van Echt, Roosteren, Maasbracht, Nieuwstadt, Montfort, Linne, Sint Odiliënberg, Posterholt, Vlodrop, Beesel en Belfeld aan te schrijven en serieus te gelasten om de voorziening te doen dat conform de landrechten pagina 129 art. 17 hoe eerder soo beter aan de gemeenter compe twee differente slooten gemaakt of gehangen worden, en dat de sleutel van de eene aan den secretaris of landschrijver en die van de andere aan den oudsten schepen ter bewaringe en om wanneer sulcks noodig is de compe te openen overgegeven werd, mitsgaeders niet alleen om soo veel eenigzints mogelijk sorge te draegen, dat alle reeds vermiste of uyt de compe genomen chartres en papieren van de gemeente wederom opgelagt, terug geijscht om in de compe gelegt werden, maar ook dat voortaan geene derselve sonder recipis aan iemand, wie het ook soude mogen weesen, geëxtradeert en door deselve medegenomen worden.

Lijst van compe-inventarissen met de vindplaats

  • Beesel, 1725 z.d. [1]
  • Swalmen en Asselt, 14 mei 1762 [2]