Brunssum: verschil tussen versies

Uit Genealogie Limburg Wiki
 
(geen verschil)

Huidige versie van 11 okt 2014 om 07:45

Wapen van Brunssum

Brunssum (Limburgs: Broensem) is een plaats en gemeente in het zuidoosten van Nederlands Limburg.

Naam

Aan de oorsprong van die naam ligt het heim (een woonplaats/vestigingsplek) ten grondslag. Het gaat dan om het heim nabij de bronnen, waaruit taalkundig Brons-heim, Brunssheim kan zijn ontstaan, later verbasterd tot Brunssum.

Wapen

Sinds 1889 heeft ze een gemeentewapen: Gedeeld, rechts in kiel en een slangenkruis van zilver; het hartschild van het slangenkruis is van zilver beladen met 3 koeken van keel, geplaatst 2 en 1 (Huyn van Amstenrade); schakels in azuur. Het Beeld van paus Gregorius de Grote, gekleed in pontificiaal ornaat, hebbende het zilveren pallium bezet met kruisjes van sabel en de tiara van zilver met een kroonreep op het hoofd, waaromheen een nimbus van goud en op de rechterschouder een duif met uitgespreide vleugels van zilver, bek en poten van keel. Het aangezicht en de handen van de Heilige zijn van natuurlijke kleur, in de linkerhand houdt hij een Bijbel van keel.

De kerk is gewijd aan de Heilige Gregorius. Noch van de schepenbank, noch van de parochie zijn zegels en/of zegelafbeeldingen bekend. Het wapen is daarom een samenstelling van het wapen van de familie Huyn en deze parochieheilige.

Geschiedenis

Sinds de oudheid is er bewoning in Brunssum. Sinds de Romeinse tijd bleek dat de klei van de Brunssummerheide voor industriële doeleinden geschikt was. Er ontstond daar een keramische industrie, die tot na de Middeleeuwen is blijven bestaan. In de 18e eeuw ontstond in dit gebied een ijzerindustrie via huisvlijt met Brunssum als centrum. Op een gegeven moment verschafte de industrie werk aan in totaal 543 arbeidskrachten. In het midden van de achttiende eeuw werd alleen al in Brunssum jaarlijks circa 200.000 pond ijzer verwerkt. In 1796 was het "Ambacht van den Eijzeren" zo goed als verdwenen. Brunssum had toen 672 inwoners boven de twaalf jaar. Daaronder waren slechts twee smeden en een slotenmaker.

Brunssum is als heerlijkheid bekend sinds 1150 en vormde met Schinveld en Jabeek één schepenbank. In 1610 werd de heerlijkheid verkocht aan de familie Huyn van Amstenrade en kwam het bij het graafschap Amstenrade. In de 18e eeuw werden de Zuidelijke Nederlanden- en daaronder ook Brunssum - ingelijfd bij Oostenrijk om aan het eind van 18e eeuw veroverd te worden door Frankrijk. Op 1 oktober 1795 werd het Land van Valkenburg als een deel van het departement van de Nedermaas ingelijfd bij de Franse Republiek. Brunssum werd het jaar daarop, op 31 augustus 1796, officieel tot gemeente verheven.

Gedurende de gehele 19e eeuw bleef Brunssum een rustig kerkdorp, dat rond 1900 niet meer dan 1200 inwoners telde. In het begin van de twintigste eeuw begon ook voor Brunssum een nieuw industrieel tijdperk. In de eerste helft van de twintigste eeuw was Brunssum een belangrijk centrum voor steen- en bruinkoolwinning. Op het terrein van de voormalige staatsmijn Hendrik is tegenwoordig het hoofdkwartier van AFNORTH (Allied Forces Northern Europe) gevestigd, sinds 2004 "Allied Joint Force Command Headquarters Brunssum" (JFC HQ Brunssum) genaamd. Het zogenaamde Vijverpark in het centrum van de gemeente is aangelegd op de plaats van een voormalige (dagbouw) bruinkoolontginning. De grote vijver in het park is daar een overblijfsel van.

Monumenten

Het stadhuis en omgeving circa 1955
  • Op het Clemensdomein staat het Clemenskerkje uit circa 1.000 aan een zeer oud kruispunt van wegen. Het vormt samen met het kerkhof, een praalgraf en een Lourdesgrot een rijksmonument.
  • Aan de Dorpstraat liggen enkele oude boerderijen, die aan het agrarische verleden van de gemeente herinneren.
  • Aan de Grachtstraat ligt het oude gasthuis uit 1781.
  • De modernistische Sint-Gregoriuskerk, de vierde parochiekerk in deze plaats, werd anno 1963 gebouwd naar een ontwerp van Gottfried Böhm.
  • Aan de Kloosterstraat ligt het voormalige Groene Kruisgebouw uit 1934 in de stijl van het Nieuwe Bouwen. Het is een zeer goed bewaard gebleven voorbeeld van deze architectuurstroming en heeft dan ook de status van rijksmonument.
  • In het noordoosten van de gemeente lag vroeger het Kasteel Op Gen Hoes (of Genhoes), waarvan tegenwoordig nog een (recent gerenoveerde) vleugel rest.
  • Aan de Bouwbergstraat ligt een fraai bewaard gebleven voorbeeld van zgn. vakwerkbouw uit 1870.
  • Op het Lindeplein, voor het nieuwe gemeentehuis van Brunssum staat een achttiende-eeuwse Oostenrijkse grenspaal, weliswaar niet op zijn oorspronkelijke plaats. Ze markeerden de grens tussen De Republiek en de Oostenrijkse Nederlanden, waarvan Brunssum deel uitmaakte.
  • Op 21 januari 2009 wezen de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer het gebied Mijnkoloniën Brunssum, dat bestaat uit vijf mijnwerkerswijken en twee parken uit de mijnperiode die aan elkaar zijn verbonden door het oude mijnspoortracé, officieel aan als beschermd dorpsgezicht.

Archieven

De Doop- Huwelijks- en Overlijdensregisters beginnen in 1627 (parochie H. Gregorius). Zie ook deze link DTB-registers en Burgerlijke Stand Brunssum.

Externe link

Kaart 1868 en luchtfoto nu