Asselt

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door Ron4 (overleg | bijdragen) op 20 mrt 2015 om 20:56 (→‎Externe links)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Asselt in 1890

Asselt is een kerkdorp binnen de gemeente Roermond (voorheen: gemeente Swalmen), hoofdzakelijk gelegen langs Maas. Het plaatsje ligt aan de rechteroever van de Maas en ook aan de Maasplassen, enkele kilometers stroomafwaarts van de veel jongere stad Roermond. Er woonden per 1-1-2006: 180 mensen. Asselt is vooral bekend om zijn hooggelegen oude kerkje. Exterieur en interieur daarvan zijn bezienswaardig, maar vooral de ligging op een heuvel, en bovendien aan een rivier, is in Nederland zeer uitzonderlijk.

Bij besluit van 24 oktober 2008 werd een gedeelte van Asselt aangewezen als beschermd dorpsgezicht. Tegenwoordig liggen de huizen vooral als lintbebouwing langs de rand van het laagterras van de rivier, maar tot het begin van de 19e eeuw lagen ook aan de waterzijde van de weg enkele huizen.

Naam

De naam Asselt (Frankische namen: Aslao 860, Aschlo 888, Ascloha 890, of Ascaloha, Haslo 11e eeuw; Vroegmiddelnederlands: Asle 1202, Assel 1218) betekent "essenbos" en is afgeleid van het Germaanse aski "es" en lauha "bosje op hoge zandgrond"[1].
De slot-t in de plaatsnaam is pas later toegevoegd. In oude akten wordt de naam meestal geschreven als Assel en zelfs nu nog spreken oude inwoners van Asselt de naam uit zonder t op het eind.

Asselt in 1849

Geschiedenis

Frankische tijd

Over de geschiedenis van Asselt is veel geschreven, helaas ook veel zonder deugdelijke onderbouwing. De bewoningsgeschiedenis hier gaat ver terug, maar de aanwezigheid van Romeinen, Merovingers en Karolingers wordt graag overdreven. Wel was Asselt in de Karolingische tijd (8e tot 11e eeuw) een Frankisch kroondomein en koningshof (villa, vroenhof, curtis).
Deze Asselter curtis fungeerde ook als palts, een versterkte plaats waar de voorraden van vorsten werden verzameld en waar recht gesproken werd. In november van het jaar 881 verschanste het grote Noormannenleger zich in Asselt. Van daaruit ondernamen ze een uitgebreide strooptocht naar Maastricht, Tongeren en Luik.

Middeleeuwen

Vanaf omstreeks 1100 was Asselt een heerlijkheid, waarvan de heren zich rond 1200 'Van Asselt' noemden. De eerste meer bekende heer was Rutger van Asselt (1275), leenman zowel van het Graafschap Gelre als van het Graafschap Loon. Nog steeds was het Asselterhof, het middelpunt van een zogenaamde laathof. Deze lag in de Middeleeuwen op de plaats van de eerdere Asselter curtis.
In 1695 gingen de heerlijkheid Asselt en de Asselterhof op in de Heerlijkheid Swalmen en Asselt (zie ook de desbetreffende categorie: [1]).

Kerk

Oud Kerkje te Asselt

De rooms-katholieke kerk van Sint-Dionysius van Parijs werd in de 11e eeuw gebouwd op een heuvel aan de Maas, vrijwel recht tegenover de palts, waar eerder een fort had gestaan. Hoewel deze kerk wat Romeins bouwmateriaal bevat, voert het te ver om te stellen dat deze voornamelijk is opgetrokken uit resten van Romeinse gebouwen. Ook de stelling dat vóór de bouw van de kerk op deze plaats tol werd geheven, mist iedere onderbouwing. Bekend is de akte van 1275 waarin de rechten van Rutger van Assel werden bevestigd, met name om een jaagpad of lijnpad te hebben. Deze akte wordt in de daaropvolgende eeuwen nog vaak aangehaald.

Van de oorspronkelijke romaanse kerk resteren nog het schip en het koor. De oorspronkelijke westtoren stortte in de 16e eeuw eeuw in en werd hierna vervangen door een nieuwe bakstenen toren, die nu aan de oostzijde werd gebouwd. In 1916-1918 werd de kerk grootschalig verbouwd door architect P.J.H. Cuypers (1916-1918). In de kerk staat een doopvont in romaanse stijl.

Invloed van de Maas

De grilligheid van de Maas heeft altijd een grote rol gespeeld in Asselt, of het nu de Karolingische palts, het Noormannenkamp, het lijnpad, tolheffing of de huidige jachthaven betreft. De Maas beïnvloedde ook het karakter van Asselt. In de 16e eeuw stortte de kerktoren in, die in 1555 aan de andere zijde moest worden herbouwd, waardoor toren en koor van plaats verwisselden, iets wat slechts hoogst zelden gebeurde bij kerken. Vermoedelijk bij deze gebeurtenis verdween ook het oudste kerkhof, in latere akten nog aangeduid als 'verloren kerkhof'. De oudste grafsteen op het huidige kerkhof dateert van 1558.

Het laatste huis aan de Maaszijde verdween in het begin van de 19e eeuw in de golven, waarna slechts bebouwing aan één zijde van de weg overbleef. Gedurende de tweede helft van de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw was er sprake van enige handel, iets was voor de Franse Tijd niet mogelijk was door het stapelrecht van Roermond.

De eerste helft van de 20 eeuw betekende voor Asselt een periode van toenemende naamsbekendheid. Belangrijk daarbij waren de verbouwing van het oude kerkje , de stichting van een museum (1927) en de aandacht die het dorp vervolgens kreeg van de folklorist, cineast en schrijver Dirk Jan van der Ven (1936, 1948). Vanaf de tweede helft van de 20e eeuw is Asselt tevens bekend om zijn jachthaven.

Museum

Tegenover het kerkje bevindt zich een folkloristisch (thans: cultuurhistorisch) en oudheidkundig museum. De grondslag van het museum werd gelegd in 1927 door pastoor Pinckers en koster Piet Loven, die toen begonnen met het verzamelen van vele voorwerpen. Niet alleen in Asselt, maar in heel Midden-Limburg ging de koster de voorwerpen ophalen. De collectie werd tentoongesteld in het bakhuis van de boerderij tegenover de kerk. De oude bakoven daar is nog aanwezig en is geconserveerd. Later vonden uitbreidingen van de museumruimte plaats. Naast gebruiksvoorwerpen van regionaal-volkskundige aard (in het voormalige bakhuis en in de kelder) bezit het museum een deelcollectie oudheidkundige voorwerpen:

  • op de bovenverdieping: bijlen en speerpunten uit het stenen tijdperk, mammoet-tanden, schelpdieren uit de krijttijd, stofstempels en beelden.
  • in het voormalige koetshuis: Romeins aardewerk, een wapenverzameling, voorraadkannen en kruiken.

Bronnen

DTB-registers

De St.-Dionysiusparochie te Asselt werd mogelijk opgericht vóór 1293 (eerste vermelding). De parochie omvatte eeuwenlang de buurtschappen Asselt, Boukoul en een gedeelte van Wieler. De DTB-registers van Asselt omvatten:

  • dopen vanaf 1617
  • trouwen vanaf 1633
  • begraven vanaf 1663

Zie verder deze link DTB-registers.

De registers zijn in redelijk goede staat bewaard gebleven en zijn door de diverse pastoors en kapelaans vrij goed bijgehouden. Toch lijken er hier en daar enkele hiaten te bestaan. De registers kunnen in de praktijk niet los worden gezien van die van de St.-Lambertusparochie te Swalmen. Op de DTB-registers zijn klappers gemaakt door Hans Peeters uit Reuver; Loe Giesen maakte gezinsbladen op basis van de registers plus aanvullende gegevens. Klappers voor deze registers bevinden zich bij Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal en ook op deze link DTB-registers Asselt.

Overige bronnen

Literatuur

  • Luit van der Tuuk & Thomas Kamphuis De Vikingtijd: de Noormannen in Nederland en België (2014).

Tot op heden geldt als samenvattend overzichtswerk:

  • A.E.L. Ramakers, Honderd eeuwen Swalmen. Swalmen, 1977.

Oudere monografie:

  • D.J. van der Ven, Asselt aan de Maas: kerk en kasteel, boerenheem en volksleven in een Limburgse heerlijkheid, Eindhoven, "De Pelgrim", 1948

Voorts:

Noot

  1. Maurits Gysseling (1960): Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226), p. 75.

Externe links