Valkenburg

Uit Genealogie Limburg Wiki

Valkenburg (Limburgs: Valkeberg) is een stad in de Nederlandse gemeente Valkenburg aan de Geul, gelegen in Zuid-Limburg. Het is de naamgever en de grootste kern van deze gemeente. Valkenburg is een erg toeristische stad.

Valkenburg aan de Geul is bij de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1982 tot stand gekomen. Op die datum zijn de tot dan toe zelfstandige gemeenten Valkenburg-Houthem en Berg en Terblijt samengevoegd. Ook vond op die dag een aantal wijzigingen plaats der grenzen met de naburige gemeenten Wijlre, Hulsberg (beide ook opgeheven ) en Margraten.

Kernen

De huidige gemeente telt 8 dorpen en 14 buurtschappen en gehuchten.

Dorpen en gehuchten

Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2005:

Nederlandse naam Limburgse naam Aantal
Valkenburg Valkeberg 5.800
Berg en Terblijt Berg 3.500
Broekhem Brokem 1.960
Houthem Houtem 1.470
Schin op Geul Sjin 1.300
Sibbe Sub 1.080
Vilt Vild 950
IJzeren Iezere 330
Schoonbron Sjoanbrón 230
Emmaberg D'n Emmaberg 180
Terblijt Terbliet 180
Strabeek Sjtraobeek 170
Walem Walem 150
Oud-Valkenburg Oud-Valkeberg 130
Heek De Hièk 120
(Bron: CBS)

Overige officiële kernen:

De gehuchten Emmaberg en Heek vallen onder de plaats Valkenburg.

Buurtschappen

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen (geen wijken):
Heerstraat, Engwegen, Sint Gerlach, Strucht, Vroenhof

Historie

Al vele duizenden jaren voor de christelijke jaartelling was er sprake van menselijke bewoning in de Geulvallei. Talrijke gevonden gebruiksvoorwerpen en diverse fundamenten van bouwwerken zijn het bewijs van een vrij intensieve bewoning in de Romeinse tijd.

De eerste schriftelijke vermelding van Valkenburg dateert van het jaar 1041. Uit dat jaar wordt een oorkonde bewaard waarin de Duitse koning Hendrik III (die enkele jaren later tot keizer zal worden gekroond) vier dorpen schenkt aan zijn nicht Irmgard. Het zijn de dorpen Herve, Epen, Vaals en Valkenburg. De oorkonde draagt als datum 15 februari 1041 en de naam Falchenberch is duidelijk leesbaar. Historici zijn het erover eens dat hier niet de tegenwoordige stad aan de Geul mee wordt bedoeld, maar het huidige Oud-Valkenburg. De naam Valkenburg zou refereren aan de middeleeuwse jacht met valken, die gemeengoed was bij de adel.

Belegeringen en veroveringen kenmerken de geschiedenis van Valkenburg. Toch blijft het Land van Valkenburg min of meer zelfstandig onder Brabants toezicht. Van het Kasteel Valkenburg is nu niet meer dan een ruïne over. In december 1672 wordt het verwoest en niet meer opgebouwd. Slechts twee stadspoorten (de Berkelpoort en de Grendelpoort) en een deel van de stadswallen overleven de vernietiging. Het vermoeden bestaat dat Diederik van Heinsberg een van de heren van deze burcht was. Vanuit de burcht werd Valkenburg vele bestuurd door de Heren van Valkenburg.

Valkenburg is voortaan geen vestingstad meer, maar blijft in bestuurlijk opzicht belangrijk. Zo zetelde in het landhuis in het midden van de stad de rechtbank, waar onder andere strafprocessen werden gevoerd tegen de beruchte bende der Bokkenrijders in de achttiende eeuw. Een plaquette aan de muur van het streekmuseum, dat ligt op de oorspronkelijke plaats van het landhuis, herinnert aan deze strafprocessen.

Toerisme

Rond het midden van de negentiende eeuw ontwikkelt zich een nieuwe bron van inkomsten: het toerisme. Vakantiegangers en dagjesmensen krijgen oog voor de unieke omgeving waarin Valkenburg is gelegen en bezoeken het plaatsje om er een vrije dag of een korte vakantie door te brengen. Dat is aanvankelijk slechts voorbehouden aan de happy few, maar de drie hotels die Valkenburg in die dagen telt, worden er al snel meer.

De aanleg van de spoorlijn Valkenburg-Aken in 1853 met een station in Valkenburg is een voorname stap op de weg naar ontsluiting van het tot dan toe betrekkelijk moeilijk bereikbare Geulstadje. Het huidige stationsgebouw van Station Valkenburg is het oudste nog in gebruik zijnde stationsgebouw van Nederland en stamt uit 1853. Om de toeristen beter van informatie te voorzien en voor aanvullende activiteiten te zorgen, werd in Valkenburg de allereerste VVV van ons land opgericht in 1885. Waar dat toe heeft geleid is bekend: Valkenburg is uitgegroeid tot de belangrijkste toeristische trekpleister van de regio, met 1,2 miljoen overnachtingen per jaar en een veelvoud aan dagjesmensen.

Bezienswaardigheden

Bekende attracties zijn de sinds de Romeinse tijd ontgonnen onderaardse mergelgroeven, zoals de Gemeentegrot, de Fluweelengrot, de Romeinse catacomben (een replica van de christelijke onderaardse begraafplaatsen in Rome), het grottenaquarium de modelsteenkolenmijn en de Geulhemmergroeve met zijn grotwoning. Valkenburg heeft zich ook ontpopt tot kuuroord door de aanwezigheid van Thermae 2000 op de kop van de Cauberg. Andere attracties zijn het casino, attractieparken De Valkenier en Sprookjesbos, uitzichttoren de Wilhelminatoren, streekmuseum Het Land van Valkenburg, de kasteeltuin te Oud-Valkenburg en diverse kastelen in en om Valkenburg.

Kasteel Oost dateert oorspronkelijk uit de veertiende eeuw, maar werd vooral in de negentiende eeuw ingrijpend verbouwd. Thans is er een zaal in gehuisvest, waarin huwelijken worden voltrokken. Kasteel Den Halder was oorspronkelijk een middeleeuwse vestingtoren, die in later eeuwen werd verbouwd tot landhuis. De katholieke parochiekerk van de H.H. Nicolaas en Barbara heeft een romaanse toren, maar werd door de eeuwen heen diverse malen verbouwd. Het huidige uiterlijk stamt grotendeels uit 1904, toen P.J.H. Cuypers de kerk vergrootte. Tot de belangrijkste kerkschatten behoren een Marianum uit de veertiende eeuw en een kruis met een laatgotisch corpus.

In de wijk Broekhem aan de Koningswinkelstraat staat de St. Josephkerk. Deze kerk werd in de jaren 1930-1931 gebouwd naar ontwerp van de Maastrichtse architect Alphons Boosten.

Niet in de laatste plaats is Valkenburg geliefd om zijn natuurschoon, met diverse natuurreservaten in de directe omgeving. Bekend is het Gerendal met zijn orchideeëntuin, het Ravensbos, het Schaelsbergerbos en natuurontwikkelingsgebied Ingendael bij Houthem.

De vestingstad Valkenburg bezat drie stadspoorten, die in 2014 weer gerestaureerd en zelfs herbouwd zijn, te weten: de Grendelpoort, ook wel Maastrichter- of Bergerpoort geheten, de westelijke toegangspoort (Maastricht, Luik, Dalhem); de Berkelpoort, de oostelijke toegangspoort (Aken, Keulen); de Geulpoort of Molenpoort, de noordelijke toegangspoort (Heerlen, Sittard, Gulik).

Daarnaast waren er nog een aantal kleine doorgangen in de stadsmuur. Zo lag de Nieuwpoort waarschijnlijk bij de Sint Pieterstraat; de Drenckpoort was een zijpoortje van de Geulpoort of lag ter plaatse van de nog bestaande westelijke walmuur. Verder waren er nog de Oliepoort en de Meipoort.

Archieven

  • De katholieke Doopregisters beginnen in 1603, de Huwelijkregisters in 1604 en de Overlijdensregisters in 1666.
  • De protestantse (hervormd) Doopregisters beginnen in 1652, de Huwelijksregisters in 1649 en de Overlijdensregisters in 1700.

Zie verder deze link DTB-registers en Burgerlijke Stand

Literatuur

Externe links