Anonieme gebruiker

Wijzigingen

Uit Genealogie Limburg Wiki
4.462 bytes toegevoegd ,  25 sep 2012 13:29
cat
De '''Uerdinger linie''', de scheidslijn tussen het Hoogduitse '''''ich''''' en het Nederduitse '''''ik''''', is een dialectscheidingslijn (isoglosse) die de variëteiten die de lenitie (verzachting)<ref>''Lenitie'', ook wel ''mouillering'' of 'medeklinkerverzachting' geheten is het in de spraak veel voorkomende verschijnsel dat van oorsprong harde medeklinkers ofwel ''plosieven'' gaandeweg zachter worden gearticuleerd. In de praktijk komt dit neer op minder of helemaal geen contact tussen (een deel van) de tong en het harde of zachte verhemelte.</ref> van ''-k-'' in ''-ch-'' in het woord ''ik / ich (ek / ech)'' hebben doorgemaakt scheiden van de variëteiten waarvoor dat niet geldt. (''Ik gohn noh Hus / Isch jon noh Huus''). De Uerdinger linie is door Georg Wenker vernoemd naar het Duitse stadje Uerdingen (stadsdeel van [[Krefeld]], aan de linker Rijnoever), waar men [[Limburgs]] spreekt.<br> Variëteiten die de Hoogduitse klankverschuiving slechts op dergelijk beperkte wijze hebben doorgemaakt vinden we in een groot gebied waarvan deze isoglosse de noordgrens vormt.<br>
De Uerdinger linie vormt aldus de noordelijkste van de opeenvolgende dialectgrenzen die de overgang markeren van de ''Nederfrankische'' (Limburgse) naar de ''Middelfrankische'' (Duitse) dialecten. Zij loopt in een mooie boog door Belgisch en Nederlands Limburg, om in Duitsland tot een halve cirkel te vervolgen.

==Kenmerken==
In de meeste dialecten ten zuiden van de Uerdinger linie zegt men bijvoorbeeld ''ich'' en ''ouch'', maar hebben alle andere woorden de k behouden. De Uerdinger linie is een zijlijn van de [[Benrather linie]]. In het [[Hertogdom Berg|Bergische Land]] ligt het punt waarop beide isoglossen samenlopen.
Het is natuurlijk vrij willekeurig welke isoglosse men neemt en niet alleen de k maar ook de p en de t zijn veranderd. Vanwege de uitwaaiering van de isoglossenbundels noemt men dit gebied ook wel de ''Rijnlandse waaier''.<br>
In Belgisch Limburg valt de ''ik-ich''-isoglosse bovendien volledig samen met de ''mij/me-mich'' isoglosse.

==Verloop==
Globaal gezegd loopt de Uerdinger linie van het Belgische Leuven over het Nederlandse
[[Roermond]] en [[Venlo]] naar het Duitse [[Viersen]], steekt bij Krefeld-Uerdingen en Duisburg-Mündelheim de Rijn over, loopt door het Bergische Land en komt bij Wuppertal uit op de [[Benrather linie]] of „maken-/machen-isoglosse“.

Meer in detail loopt de Uerdinger linie vanuit de streek iets ten westen van het Vlaams-Brabantse Tienen door Belgisch Limburg via Diest in noordoostelijke richting, waar de isoglosse iets ten noorden van [[Nederweert]] Nederlands Limburg binnenloopt.

<small>Belgische plaatsen als Lommel, Stevensvennen, Kerkhoven, Leopoldsburg, Tessenderlo en Kwaadmechelen liggen voorbij de Uerdinger linie. De dialecten van deze plaatsen hebben zodoende de vorm ''ik''.</small><br>
De Uerdinger linie loopt vervolgens op Nederlands grondgebied naar Roermond en Venlo, dan via Viersen naar de Rijn, die zij oversteekt tussen Krefeld-Uerdingen en Duisburg-Mündelheim en voert via Saarn (stadsdeel van Mülheim aan de Ruhr) door het Bergische land naar Kettwig (deel van Essen) en Elberfeld (deel van Wuppertal). Daar valt zij samen met de Benrather linie of ''maken-/machen''-isoglosse.

<small>Deze gecombineerde isoglosse loopt vervolgens ten zuiden van Gummersbach en Wiedenest (deel van Bergneustadt) verder oostwaarts, ten noorden van Kassel (deelstaat Hessen), vervolgens ten zuiden van Magdeburg en ten noorden van Wittenberg. In zuidelijk Brandenburg loopt de Uerdinger linie nog verder door het hele Duitse taalgebied via Halbe, Hermsdorf, Freidorf en Rietzneuendorf-Staakow.</small>

==Invloed van het Nederlands en andere dialecten==
Enkele dialecten net ten zuiden van de Uerdinger linie in Nederlands Limburg, beginnen zich meer aan te passen aan het Nederlands of noordelijker gelegen dialecten. ''Ich'' en ''ouch'' worden vervangen door ''ik'' en ''ouk''. Dit verschijnsel komt met name voor in [[Panningen]], [[Helden]], [[Baarlo]], [[Kessel]] en [[Tegelen]], waardoor men hier tegenwoordig zowel ''ik'' en ''ouk'' als het oudere ''ich'' en ''ouch'' kennen. De Uerdinger linie is geleidelijk iets zuidwaarts opgeschoven. Wat opvallend is, is dat dit verschijnsel vooral bij jongere mensen voorkomt de oudere inwoners houden meer vast aan de oudere varianten.

== Noot ==
<references/>

[[Categorie: Genealogisch woordenboek]]
[[Categorie: Geschiedenis van Limburg]]
860

bewerkingen