Spaubeek

Uit Genealogie Limburg Wiki

Spaubeek (Limburgs: Sjpawbik) was een gemeente tot 1981 en is nu een dorp in de gemeente Beek.

Naam

Spau is een spleet in de betekenis van een dal. Het achtervoegsel '-beek' heeft niets van doen met een waterloop, maar duidt hier op de ligging van een spau in de nabijheid van het buurdorp Beek. Zo verwijst de benaming van het dorp Neerbeek eveneens naar de ligging bij het dorp Beek. Oude schrijfwijzen zijn: Spaubecke, Spaubeecke, Spaltbecke, ca. 1175 Spaltbeche en Spaltbeke.

Geschiedenis

Spaubeek bestond van oudsher uit de gehuchten Over-Spaubeek (nu Oud-Spaubeek) en Neer-Spaubeek (nu Oude Kerk). Grote delen van het huidige dorp, waaronder Sint-Jansgeleen, Hobbelrade en Hoeve, waren van oudsher in het gebied van "Opgelene" of Geleen gelegen. Bij het afsplitsen van de hoofdbank Beek kwamen deze gehuchten onder Spaubeek en werd deze benaming algemener voor een groter gebied. Het oude Spaubeek lag tegen de jurisdictie van de heerlijkheid Schinnen en grote delen van het oude Spaubeek waren in oorsprong leenroerig aan het Huis Schinnen en later het Huis Sint-Jansgeleen, aangezien de heren van Sint-Jansgeleen afstammelingen waren van de oude heren van Schinnen. De kern van het oude Spaubeek lag in Neer-Spaubeek, waar de oude parochiekerk en tevens de Spaubeker watermolen gelegen waren. Daar stond ook een hoeve, het Huis te Spaubeek, welke in latere eeuwen aan het klooster Sint-Geerlach geschonken werd. De hoeve Huis te Spaubeek moet niet verward worden met het kasteel Sint-Jansgeleen, dat een latere stichting in het Opgelener gebied bij Hobbelrade vormde. Bij de bouw van een nieuwe parochiekerk in de negentiende eeuw werd voor een centrale plek gekozen, welke men vond in het buurtschap Hoeve. Dit buurtschap dankt haar naam aan de grote pachthoeve Genhoof -in oude stukken "Hof tot Geleen" genoemd, aangezien Hoeve in oorsprong een deel vormde van het gebied Opgeleen. De hoeve Genhoof was leenroerig aan de Vroenhof van Beek. In 1558 ging Spaubeek deel uitmaken van de nieuwe heerlijkheid Geleen, vanaf 1654 Graafschap Geleen. Het kasteel Sint-Jansgeleen werd de zetel van deze heerlijkheid.

In 1840 stonden er in het dorp Spaubeek 47 huizen met 222 inwoners.

Monumenten

 
Retraitehuis
  • De parochiekerk van Spaubeek is gewijd aan de heilige Laurentius, en is gebouwd in 1925 door J.E. Schoenmaekers uit Sittard. Op de plek van de oude parochiekerk te Oude Kerk staat de huidige Sint Annakapel.
  • Tussen Hegge en Oude Kerk ligt het versterkte herenhuis Huis ten Dijcken, dat in de zeventiende eeuw door de Schinnense familie Van Randeraedt gebouwd werd.
  • Complex van het vroegere Kasteel Jansgeleen, met ruïne van het slot, gerestaureerde en bewoonde voorburcht (kasteelhoeve met voormalige pachterswoning) en watermolen (Sint-)Jansmolen aan de Geleenbeek.

Archieven

De Doop- en Huwelijksregisters beginnen in 1654 en de Overlijdensregisters in 1653 (parochie H. Laurentius). Zie ook deze link DTB-registers en Burgerlijke Stand.

Ze zijn te raadplegen in het RHCL te Maastricht, evenals de oude archieven tot de Franse Tijd. Het oude gemeentearchief is te raadplegen in het Stadsarchief Sittard-Geleen te Born.

Zie ook

Externe links