Jodenstraat (Venlo)

Kadastrale kaart uit 1842

De Jodenstraat te Venlo, is een van de oudste straten en loopt evenwijdig aan de rivier de Maas. De weg dateert al uit de Romeinse tijd en kende toen al bebouwing, blijkens archeologisch onderzoek. De weg was oorspronkelijk langer dan nu en liep vanaf de Houtstraat naar de Tegelpoort. De tegenwoordig is het gehalveerd, doordat haar zuidelijkste deel hernoemd is tot Romerstraat en Kwartelenmarkt.

De naam is ontleend aan de bevolkingsgroep "Joden". Venlo was, samen met Amsterdam, een van de eerste Nederlandse steden die onderdak boden aan Joden. Halverwege de veertiende eeuw kwamen de eerste Joden naar de handelsstad Venlo, die toen een economische bloei doormaakte. Er werd in die tijd al melding gemaakt van een Jodenstraat, waarvan het zuidelijkste deel in de volksmond 't Hetje werd genoemd. Uit archieven is bekend, dat aan het begin van de vijftiende eeuw enkele joden in de stad geld uitleenden aan stadsgenoten tegen rente of onderpand. Toen de economische én voor de Joden poltieke toestand (ze stierven door betere hygiëne weinig aan de pest en dat was verdacht) in Venlo vanaf de jaren zestig van de vijftiende eeuw verslechterde, vertrokken de Joden uit Venlo.

Op de hoek van de Jodenstraat aan de oostzijde en de Houtstraat (tegenwoordig grenzend aan de Oude Markt), stond het eerste huis van de Hertog van Gelre genaamd de "Vryburch" of Vrijborgh, dat vermoedelijk uit circa 1250 stamt, toen de Graaf van Gelre Venlo in zijn bezit kreeg. De opvolgende eigenaren kregen het van hem in leen vanaf in ieder geval 1405, nadat hij voor 1368 (wellicht rond 1340) een nieuw en groter huis had laten bouwen nabij de St. Martinus kerk. Nadat hij zijn nieuwe huis in gebruik had genomen zetelden in zijn oude huis de "advocati" namens hem in, totdat hij het dus in leen uitgaf. De plek van de Vryburch heeft schijnbaar zelfs tot ver in de 19e eeuw de naam de Burg gehouden.

Op de hoek van de Jodenstraat/Heilige Geeststraat stond aan de zuidzijde het middeleeuwse Heilige Geestklooster, waarvan de kapel schijnbaar sinds 760 bestond. Het archief begint in ieder geval in 1382. Het werd door verschillende orden gebruikt met als laatste de Norbertinessen tot de gedwongen opheffing in 1797. Daarna werd het een magazijn voor de firma Bontamps en voor de verwoesting in de Tweede wereldoorlog een garage. Op de andere hoek stond in de middeleeuwen het huis van Ridder Johan van Wickrade uit de familie Van Broeckhuysen.

Van 1771 tot 1851 bevond zich aan de Jodenstraat op de hoek van het Kolenstraatje de Constabel- of kleine artilleriekazerne die aan 120 man onderdak kon bieden.

Het Römerhuis ruim voor de restauratie van 1938

De sanering van haar krotten eind jaren dertig van de 20e eeuw aan de onderkant (tegenwoordig Romerstraat geheten) had een ander straatbeeld gebracht. De resterende straat heeft verder zwaar geleden door bombardementen in de Tweede Wereldoorlog in 1944/1945, waardoor nagenoeg de gehele oorspronkelijke bebouwing verdwenen is. De huidige bebouwing is van kort na de oorlog in een historiserende stijl. Het Romerhuis uit circa 1521 aan de Jodenstraat 30-32, overleefde echter grotendeels de oorlog en kon weer worden gerestaureerd, waarbij ze aan een pleintje (Kwartelenmarkt) kwam te liggen en niet meer aan de Jodenstraat.

Lijst van eigenaren Huis Vryburch in de Jodenstraat

• Hertog van Gelre, geeft het in 1405 in leen uit.
• 1566: Henrdick Boener bastaertzoon alias Henrik ingen Vryburch, gildemeester van het Kremersgilde en beeldenstormer in Venlo en woenende op Vryburch.
• 9 juli 1591: Mr. Johan Bartholdtz van Buerscheit doet afstand op alle gerechtigheid als deze mocht hebben op het leengoed die Frieborgh of Vrijborg.
• 1623-1644: Anna Boener, trouwde Venlo 19 februari 1623 met Theodorus/Derick Moeitz en (de erven) verkopen dit 16 september 1644.
• 1644- : Leonardus van Aerssen gehuwd met Margaretha Moeitz.
• vanaf circa 1690: Johan Coolen wijnhandelaar
• vanaf overlijden vader tot in 1767: Gerard Coolen koopman in wijnen, aannemer, kerkmeester en peijburgemeester Roermond. Het pand was toen zwaar vervallen.
• 1767: erven Coolen.