Hertogdom Berg

Uit Genealogie Limburg Wiki
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Tekst in eerste versie overgenomen uit de Nederlandse Wikipedia

Berg was een tot de Nederrijns-Westfaalse Kreits behorend hertogdom binnen het Heilige Roomse Rijk. Het is gelegen op de rechter oever van Rijn tussen het Bisdom Münster, het sticht Essen, het graafschap Mark, het hertogdom Westfalen, het keurvorstendom Keulen, het vorstendom Meurs en het hertogdom Kleef.

Geografie

Het hertogdom besloeg een oppervlakte van 2975 km² met 262.000 inwoners. Het hoort vandaag de dag bij de Regierungsbezirken Keulen en Düsseldorf.

De regio Bergisches Land bestaat uit de plaatsen Wuppertal, Solingen, Remscheid en Leverkusen, het Niederbergischen Land en het Oberbergischen Land die hun naam danken aan het hertogdom Berg.

Het Oberbergischen Land bestaat uit de Oberbergischen Kreis en de Rheinisch-Bergischen Kreis. Het Niederbergischen Land bestaat uit de Kreis Mettmann, Düsseldorf en Mülheim an der Ruhr.

Wapen

Het wapenschild van Berg bestaat uit de Bergse leeuw, die dezelfde is als de Limburgse. Deze dubbelstaartige rode leeuw is in veel wapens van gemeenten en steden in de regio terug te vinden. De overeenkomst met het Limburgse wapen vloeit voort uit het feit dat het hertogdom Limburg in de dertiende eeuw een personele unie met hertogdom Berg vormde, waarna beide gebieden niet veel later binnen het huis Limburg verdeeld raakten.

Geschiedenis

Bij het tellen van de graven en hertogen van Berg ontstaat er veel verwarring. De veranderingen die afgelopen decennia zijn aangebracht door aanvullingen en een nieuwe kijk op de stamboom van het huis Berg zorgen voor deze verwarring.

De oudste referentie stamt uit de middeleeuwen uitgegeven door Levold von Northof in een mondeling traditioneel familieverhaal. In zijn "Chronica comitum de Marka" (volledig in 1358) wordt een redelijk betrouwbaar beeld van de familie neergezet.

De heren en graven van Berg uit het huis Berg tot 1225

In de tweede helft van de elfde eeuw verschijnt er een geslacht aan de Nederrijn, waar de namen Adolf, Eberhard en Engelbert gevoerd worden. De familie noemt zich naar hun stamburcht Berge aan de Dühn (=Altenberg) en bezit veel goederen tussen Sieg en Lippe. In 1068 noemt een zekere Adolf zich Adolf "van Berg". Maar rond deze tijd noemen ook de heren van Siegburg zich zo. Rond 1080 worden er munten geslagen met de inscriptie: "ADOLPHUS COMES DE MONTE". Omstreeks 1100 worden er veel goederen verworven uit de erfenis van de graven van Werle. Maar pas in 1101 ontvangt Adolf I de titel graaf van Berg uit handen van Keizer Hendrik IV. Hier begint de telling van het geslacht. In 1106 sterft Adolf I.

Zijn zoon volgt hem op als Adolf II van Berg en regeert van 1115 tot 1160. Adolf II bouwt de nieuwe burcht aan de rivier de Wupper dat "Schloß Burg an der Wupper" genoemd wordt. De oude stamburcht "Burg Berge" in Odenthal-Altenberg wordt opgegeven en de landerijen eromheen worden geschonken aan de abdij aldaar. Adolf II heeft grote invloeden in de regio, zo worden zijn broer Bruno en zijn zoon Frederik aartsbisschop van Keulen. Na zijn dood stichten zijn zoons Adolf en Eberhard de Rijnlandse (Berg) en de Westfaalse (Altena) linie. De graven van Berg verwerven in 1176 goedren bij Hilden en Haan en mogelijk bij Duisburg. In 1189 worden geoderen verworven rond Düsseldorf. Als Adolf III in 1218 overlijdt is de enige man in de familie zijn broer Engelbert, de aartsbisschop van Keulen. Deze regeert van 1218 tot 1225. In 1225 sterft de Rijnlandse tak van de dynastie met Engelbert uit.

De graven van Berg uit het huis Limburg (1225-1348)

Omdat Irmgard, de dochter van Adolf III, gehuwd is met Hendrik van Limburg, wordt deze Hendrik in 1225 graaf van Berg. In 1226 volgt hij ook zijn vader op als hertog van Limburg. Lang duurt deze personele unie tussen Limburg en Berg niet, want de zonen van Hendrik delen de landen. Adolf IV volgt als graaf van Berg en Walram als hertog van Limburg. In deze tijd worden er goederen rond Duisburg, Mettman en Remagen verworven. Sinds 1280 is Düsseldorf de hoofdstad van het graafschap Berg. In 1283 verkoopt de graaf van Berg zijn erfaanspraken op Limburg, waar in 1280 de andere tak van de dynastie is uitgestorven. Wel is Adolf V van Berg (1259–1296) nog partij in de Limburgse successie-oorlog en de slag bij Woeringen (1288) en staat daarbij aan de zijde van Brabant.
In 1348 sterft het huis Limburg uit met Adolf VI.

De graven en hertogen van Berg uit het huis Gulik (1348-1511)

De zuster van de laatste graaf uit het huis Berge, Margaretha is gehuwd met graaf Otto van Ravenberg. Omdat hun dochter Margaretha van Ravensberg gehuwd is met Gerard van Gulik, een jongere broer van hertog Willem II van Gulik komen de graafschappen Berg en Ravensberg aan Gerard van Gulik. In 1355 wordt Hardenberg verworven en in 1359 Solingen. De zoon van Gerard en Margaretha, Willem volgt zijn vader in 1361 op. Hij wordt op 24 mei 1380 tot hertog van Berg verheven. Na de dood van de eerste hertog wordt het graafschap Ravensberg weer van het hertogdom Berg gescheiden: Adolf wordt hertog van Berge en zijn broer Willem graaf van Ravensberg. In 1423 wordt Adolf ook hertog van Gulik en omdat hij na zijn dood in 1437 wordt opgevolgd door Gerard, de zoon van Willem van Ravensberg, zijn de hertogdommen Berge en Gulik en het graafschap Ravensberg nu in één hand. In 1511 sterft het huis uit met Willem.

De hertogen van Berg uit het huis Mark (1511-1609)

Omdat Maria van Gulik, de dochter van Willem II, gehuwd is met Jan III, hertog van Kleef en graaf van Mark, worden er nu vijf vorstdendommen verenigd: de hertogdommen Berg, Gulik en Kleef en de graafschappen Mark en Ravensberg. Een huwelijk met een dochter uit deze belangrijke familie is dan ook voor koning Hendrik VIII van Engeland politiek van belang.

De Gulik-Kleefse successiestrijd (1609-1614)

Aan de vooravond van de Dertigjarige Oorlog speelt zich deze successiestrijd af, waarbij de religieuze component een belangrijke rol speelt. In 1614 wordt met het verdrag van Xanten een oorlog voorkomen. Het hertogdom Kleef en de graafschappen mark en Ravensberg komen aan de keurvorst van Brandenburg en de hertogdommen Berg en Gulik aan de paltsgraaf van Palts-Neuburg. De laatste was tijdig katholiek geworden om steun te krijgen tegen de protestantse keurvorst van Brandenburg.

De hertogen van Berg uit het huis Wittelsbach (1614-1806)

Omdat Berg en Gulik veel belangrijker zijn dan het staatje Palts-Neuburg in het huidige Beieren resideren de hertogen in Düsseldorf. Dit wordt anders als de paltsgraaf in 1685 ook keurvorst van de Palts worden na het uitsterven van de tak Palts-Simmern. Het keurvorstendom is belangrijker dan het hertogdom en de hertog vertrekt naar Heidelberg. Berg wordt een nevenland. Als dan ook de tak van de hertogen van Beieren in 1777 uitsterft en de keurvorstdendommen Palts en Beieren verenigd worden, verhuist de residentie zelfs nog verder weg: naar München. Sinds 17 december 1803 regeert Willem van Palts-Birkenfeld-Gelnhausen als een soort erfelijk stadhouder in Düsseldorf. Op 15 maart 1806 staat Beieren het hertogdom Berg af aan Frankrijk.

Berg na 1806

Op 30-3-1806 staat Napoleon de hertogdommen Berg en Kleef bij decreet af aan zijn zwager Joachim Murat die de titel gaat voeren van hertog van Kleef en hertog van Berg. Door de Rijnbondsacte van 12 juli 1806 wordt dit de kern van het nieuwe groothertogdom Berg. Na de napoleontische nederlagen wijst het Congres van Wenen het gebied in 1815 toe aan het koninkrijk Pruisen.

Het gebied van het hertogdom

Het hertogdom bestond uit:

  • de steden: Düsseldorf, Lennep, Ratingen, Wipperfürth (de vier hoofdsteden), Rade vor dem Wald, Solingen, Gerresheim, Blankenberg en Elberfeld.
  • de ambten: Düsseldorf, Angermund en Landsberg, Mettmann, Elberfeld, Barmen en Beyenburg, Solingen en Burg, Schöller, Hilden en Hahn, Bornefeld en Hückeswagen, Monheim, Meiseloh, Porz en Mühlheim, Odendahl, Scheidenhöh, Lüstorf, Steinbach, Leuenberg.
  • de vrije heerlijkheden Hardenberg en Bruck.
  • de heerlijkheid Schöller.