Heppeneert

Uit Genealogie Limburg Wiki

Heppeneert is een gehucht van de Belgische stad Maaseik. Het is gebouwd op de Maasdijk, aan de oevers van de Oude Maas. In de parochiekerk van Heppeneert wordt de Heilige Maagd Maria vereerd onder de titel van Onze-Lieve-Vrouw van Rust.

Onze-Lieve-Vrouw van Rust

Sinds 1883 is Heppeneert een bekend bedevaartsoord. Door de verwerving van het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rust werd de de neo-romaanse Sint-Geertruikerk een belangrijk bedevaartsoord. Dit beeld was afkomstig uit de kapel van de Kapellerhof te Elen, waar het eeuwen eerder op wonderbaarlijke wijze was aangespoeld bij een overstroming van de Maas. Bij de hoeve werd een kapel gebouwd waarin het beeld ter verering werd geplaatst en waaraan later een priester werd verbonden.

In 1706 werd de pachthoeve met de kapel verkocht aan de Kruisheren van Maaseik. Onder hun invloed nam de Maria-verering verder toe. Tijdens de Franse periode verborg pastoor Coopmans van het nabijgelegen Heppeneert het beeld en plaatste het in 1801 in de St.-Gertrudiskerk. Hoewel de bedevaart nog jarenlang naar Elen zou gaan, wist pastoor Froyen in 1883 van de kerk van Heppeneert het centrum van de devotie te maken.

Enkele 16de-eeuwse beelden vormen de belangrijkste kunsthistorische elementen van het kerkinterieur, waaronder het retabelfragment van Sint-Jan Evangelist en O.L.-Vrouw van Rust Dit beeldje toont de Heilige Maagd in rustende houding, het hoofd gebogen en de handen gevouwen op haar schoot. Achter Maria staat een man, naar men vermoedt de apostel Johannes, die in beschouwing omhoog kijkt.

In 1889 werd de Broederschap van O.L. Vrouw van Rust door de Luikse bisschop Doutreloux te Heppeneert opgericht en in 1893 door paus Leo XIII tot aartsbroederschap verheven.

Ook nu nog komen jaarlijks tienduizenden bedevaarders naar Heppeneert om te bidden voor geestelijke en lichamelijke gezondheid, om bevrijd te worden van angsten en kwellingen, om inzicht te verkrijgen in moeilijk te nemen beslissingen, of gewoon om tot rust te komen. (Zie ook [1].)

Verering in Nederlands Limburg en elders

Bron: Databank 'Bedevaarten' van het Meertens-instituut [2].

  • Herten

In de kerk van Herten in Nederlands Limburg bevindt zich een vergrote kopie van het beeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Rust, dat sinds 1907 ook een bedevaartsdoel is geworden. Het beeld bezit niet meer de oorspronkelijke polychromie, maar is door de ter plaatse woonachtige kunstenaar P. Peters in pasteltinten beschilderd. Het beeld te Heppeneert, dat als voorbeeld diende, is slechts 47,5 cm hoog en 32,5 cm breed. Het beeld te Heppeneert maakte deel uit van een 16e-eeuwse Antwerpse retabelkast, voorstellend de dood van Christus aan het kruis. De St. Jan van het beeld te Heppeneert kijkt dan ook omhoog naar de niet meer aanwezige gekruisigde Christus, zijn rechterhand ondersteunt O.L. Vrouw, de linker heeft hij op de borst. Doordat bij het beeld van Herten de blik van St. Jan op Maria is gericht, is de verwijzing naar de oorspronkelijke plaatsing van het beeld als detail van een kruisigingsgroep niet meer aanwezig.
In mei 1908 werd te Herten een broederschap van O.L. Vrouw van Rust opgericht.
Op 23 januari 1945 werd de neogotische kerk totaal verwoest; nagenoeg alleen het altaar van O.L. Vrouw van Rust bleef gespaard; dit kreeg dan ook een centrale plaats in de noodkerk. Het staat sinds 1954 in denieuwe parochiekerk. (Zie ook [3].)

  • Oss

Reeds in 1893 richtte de Bossche bisschop Van de Ven een Broederschap van O.L. Vrouw van Rust op te Oss met als eigen doelstelling O.L. Vrouw van Rust te verzoeken de rust in deze destijds oproerige gemeente te bewaren. In de kerk O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen te Oss herinnert een geschilderde afbeelding van O.L. Vrouw van Rust (gesigneerd R. Looymans) bij de aldaar vereerde staakmadonna hieraan.

  • Einighausen

In de Everstraat te Einighausen werd in 1894 een kapelletje ter ere van O.L. Vrouw van Rust gebouwd, waarin een gipsen kopiebeeld uit Heppeneert op ware grootte een plaats vond. Aldaar heeft ook een broederschap bestaan, die echter slechts weinig leden telde.

  • Thorn, Pol en Mildert

Buiten de al genoemde vereringsplaatsen van O.L. Vrouw van Rust dienen nog drie kapelletjes in Midden-Limburg vermeld te worden, die wel de titel O.L. Vrouw van Rust bezitten, maar niet haar eigen beeld. Deze drie oudere kapelletjes met een gewoon beeld van O.L. Vrouw met Jezuskind hebben waarschijnlijk rond 1900 de titel O.L. Vrouw van Rust gekregen, omdat die verering toen zo op de voorgrond trad: een kapelletje bij het oude landgoed Haegenbroek te Thorn, een te Pol tussen Heel en Wessem en een teMildert (parochie Swartbroek / Weert, gemeente Nederweert).

  • Lemiers

Ten slotte trok ook het beeld van O.L. Vrouw van Rust in de parochiekerk van het Zuid-Limburgse Lemiers bedevaartgangers. De schenking van een kopiebeeld van O.L. Vrouw van Rust te Heppeneert (B) aan de parochiekerk door de Aachener Pilgergruppe in 1904 - op het moment dat de bedevaart naar Heppeneert een bloeitijd kende - bracht in Lemiers een filiaaldevotie tot stand die ook bedevaartkarakter verwierf en tot omstreeks 1980 vereerders uit Zuid-Limburg en de naburige Duitse grensstreek trok.

Legende van de kaartridder

Te Heppeneert bestond ook nog een legende in verband met Sint-Gertrudis, de 'legende van de kaartridder'. Zij gaat over een ridder in Heppeneert, Riddart genaamd, die het kasteel Borckhoff bewoonde. Hij was verslaafd aan het kaartspel en verloor daarmee al zijn geld. Om toch nog zeven jaar in weelde te mogen leven verkoopt hij zijn ziel aan de duivel en bezegelt deze overeenkomst met een handtekening in zijn eigen bloed. Aan het eind van deze periode houdt Riddart een groot feestmaal om afscheid te nemen van zijn vrienden. Als zij vernemen welk lot Riddart te wachten staat, raden ze hem tot de heilige Gertrudis en Sint Jan te smeken. Dan vertrekt de ridder geheel alleen te paard naar het bruggetje waar de duivel hem opwacht om zijn ziel op te eisen. Op die plek gekomen slaat Riddarts verschijning de duivel ineens met blinde paniek. De ridder kijkt om en ziet dat achter hem op zijn paard ook Sint-Gertrudis is gezeten, die met haar aanwezigheid alleen al de duivel verdrijft. Riddart keert berouwvol naar zijn kasteel terug en leeft verder in soberheid. Na zijn dood wordt hij op het kerkhof van Heppeneert begraven.

Dit wonder zou hebben plaatsgevonden aan het 'Duivelsbrugje' of 'Geerterbrugje' (brugje van Geertrui).

De grafsteen van de ridder werd ingemetseld in de muur van de kerk. Op de steen stonden harten en ruiten afgebeeld. In het kerkje van Heppeneert kan men de ridder en de Heilige Gertrudis nog zien staan. Ter herinnering aan deze legende werd opzij van de kerk een fontein in de vorm van een kaartspel opgericht.

Archeologie

Eind 1990 werd op een akker het grootste bijlendepot uit de eindfase van het Bronzen Tijdperk (8e eeuw voor Christus) in België opgegraven. Deze vondst in Heppeneert bevatte 47 bijlen en één bronzen lanspunt. De Koning Boudewijnstichting heeft het in 1992 aangekocht.