Geschiedenis van Limburg: Oudheid en Middeleeuwen

Uit Genealogie Limburg Wiki
Versie door AJW (overleg | bijdragen) op 7 jun 2012 om 22:11 (→‎Romeinse tijd)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Politieke geschiedenis van Limburg: Oudheid en Middeleeuwen

  • Tekst samengesteld uit en bewerkt naar diverse artikelen in de Nederlandse Wikipedia

Onderstaand artikel is het eerste in een reeks over de politieke geschiedenis van Limburg, van de middeleeuwen tot de vorming van de moderne Nederlandse en Belgische provincies.

Limburg is de voorlaatste toegevoegde provincie aan het huidige Nederland. De naam Limburg is in de 19e eeuw gegeven aan de grote provincie Limburg van de Verenigde Nederlanden. De naam was afkomstig van het vroegere hertogdom Limburg rond het stadje Limburg in de Belgische provincie Luik.

Maar tot de 19e eeuw was het gebied bepaald geen territoriale eenheid. Het was een lappendeken van grotere en kleinere gebiedjes die rechtskundig los van elkaar stonden, dat echter wel een zekere culturele eenheid vormde door middel van de taal: het Nederrijns en het Maaslands, die tezamen een zeer groot taalgebied vormden, globaal van Keulen tot Hasselt.

Oudheid

Prehistorie

De eerste bewoners waarvan sporen zijn gevonden waren Neanderthalers die in Zuid-Limburg bivakkeerden. In het neolithicum werd hier vuursteen gewonnen in ondergrondse mijnen o.a. bij Rijckholt waar men heden nog zo'n mijn kan bezichtigen. Van deze eerste bewoners is niet veel bekend behalve uit opgravingen. Rond het jaar 1000 v. Chr. trokken Keltische stammen dit gebied binnen en vormden kleine boeren nederzettingen. Hiervan zijn verscheidene grafheuvels gevonden o.a. bij Venlo.

Romeinse tijd

Rond de eerste eeuw v. Chr. kwamen de Romeinen. Ze maakten korte metten met de Kelten die zich verzetten: zozeer zelfs dat deze voor een groot deel uitgeroeid werden in Limburg. Op uitnodiging van de Romeinse bezetters namen Germanen van de Rijnoevers hun plaats in. In de Romeinse tijd werd Limburg grondig geromaniseerd en veel huidige dorpen en steden werden toen gegrondvest. Tijdens de 3de eeuw werd Romeins Limburg steeds vaker geteisterd door 'overrijnse' Germaanse roversbenden die wegens de verzwakte Romeinse grensverdediging steeds vaker vrijspel hadden. Tijdens de 4de en 5de eeuw trokken de meeste geromaniseerde bewoners zich terug naar het betrekkelijk veiligere huidig Wallonië en Noord-Frankrijk. Al snel hierna verdween de Romeinse autoriteit uit deze contreien. Na de Romeinen hadden de Franken het hier voor het zeggen.

Middeleeuwen

Frankische tijd

De Frankische koningen van de dynastie der Merovingen en hun opvolgers de Karolingen wisten hun rijk uit te bouwen tot de machtigste staat sinds de val van de Romeinen. Maar door de salische wet van de Franken verdeelden ze hun rijk steeds onder de nakomelingen van een overleden heerser. Hierdoor viel het rijk tenslotte definitief uiteen bij het verdrag van Verdun.

Maasgouw (gouw)

Maasgouw (Latijn: Pagus Mosarium, ook bekend onder de naam Masau) was de naam van een bestuurlijk en administratief gebied in het Frankische Rijk tussen Luik en Nijmegen.

De Maasgouw, soms ook Gouw genoemd, lag in het gebied tussen Aken, Wezet en Noord-Brabant. Bij de verdeling van het Frankische Rijk in 843 (Verdrag van Verdun) wordt Maastricht de hoofdstad van de Maasgouw. In 870 werd het gouw verdeeld in de Opper- en Neder-Maasgouw en na 900 viel de Maasgouw uiteen in losse koninkrijkjes en vorstendommen.

Mulgouw

Mulgouw was de naam van een bestuurlijk en administratief gebied in het Frankische Rijk, later in het Hertogdom Lotharingen en het Heilige Roomse Rijk. Het grootste deel van de Mulgouw ligt in hedendaags Duitsland, een smalle strook (de oostelijke Maasoever), ligt in Nederland. De Mulgouw, soms ook Molengouw genoemd, hoorde eerst bij de Hettergouw, ook wel pagus Hattuariensis genoemd. Later viel de Hettergouw uiteen in de Duffelgouw, Keldagouw en Mulgouw. De Mulgouw werd bestuurd vanuit kasteel de Munt in Tegelen, totdat het Frankische Rijk uiteen viel. Bron: De geschiedenis van Tegelen, pag. 22, door Th. W. J. Driessen (1952).

De Mulgouw lag in het gebied tussen de Maas en een oude Rijn-arm, westelijk van de tegenwoordige rivier de Nederrijn. In het noorden lagen Gennep en Straelen, in het zuiden Erkelenz. De Mulgouw was meer dan 50 km lang en op het breedste stuk zo'n 20 km breed. In het zuidoosten grensde de Mulgouw aan de Gulikergouw, in het westen aan de Maasgouw.

De Mulgouw wordt voor het eerst op schrift benoemd in 837, bij een voorstel aan de landdag door Lodewijk de Vrome voor de verdeling van het Frankische Rijk. In dit stuk werd de Mulgouw genoemd in het Latijn: "comitatus Moilla".

Etymologie

Er zijn verschillende verklaringen voor de oorsprong van het woord Mulbeek of Molenbeek. De meest voor de hand liggende verklaring is dat de Mulgouw naar de Mulbeek is genoemd; de Mulbeek voedde in de middeleeuwen de grachten van kasteel de Munt. Maar volgens Leopold Henrichs in zijn Geschichte der Stadt und des Landes Wachtendonck zou het woord van het Keltische moella afstammen, wat een 'gouw op een zich lang uitstrekkende landrug' betekent. Zie: -- Dr. H. H. Knippenberg: Bij Limburgsche Plaatsnamen, onder 'Molengouw'.

Plaatsen in de Mulgouw

(Verschillende plaatsen zijn opgegaan in grotere gemeenten)

Amern, Beesel, Belfeld, Borschemich, Bracht, Brüggen, Boisheim, Dülken, Erkelenz, Elsen, Herongen, Hochneukirch, Jüchen, Mülfort, Rheindalen, Rickelrath, Mönchengladbach, Süchteln, Straelen, Tegelen, Velden, Venlo, Wanlo, Watern en Wegberg.

Heilige Roomse Rijk

Na de laatste deling van het Frankische Rijk behoorde het gebied van het huidige Limburg, evenals de rest van Nederland, tot in de nieuwe tijd tot het Heilige Roomse Rijk. Dit was een vrij losse statenbond waar de plaatselijke hertogen en graven in de praktijk meer te zeggen hadden dan het formele staatshoofd de roomse keizer. Onderling waren deze plaatselijke potentaten dikwijls in strijd gewikkeld om elkaars machtssfeer te vergroten.

Brabant

De Slag bij Woeringen (1288) besliste de Limburgse Successieoorlog en bepaalde voor eeuwen de zeggenschap over gebieden in het huidige Zuid-Limburg. Zij werd geleverd tussen de hertogen van Gelder en van Brabant met hun bondgenoten.
Rond 1350 was het het hertogdom Brabant dat controle uitoefende over het hertogdom Limburg en de Landen van Overmaas. Andere omliggende gebieden waren de prinsdommen Luik en Stavelot-Malmedy, de hertogdommen Gelre, Gulik en Luxemburg, de graafschappen Vlaanderen, Holland, Namen en Loon.

Bourgondië

Tussen 1350 en 1500 komt een groot deel van het gebied door huwelijkspolitiek in handen van de hertogen van Bourgondië. Ten oosten van dit machtige hertogdom liggen enkele kleine hertogdommen, die bij de Duitse bond horen: Gelder, Kleef en nog enkele kleine hertogdommen. Ook zij komen tijdelijk samen, doordat Kleef en Gulik door huwelijk aan elkaar verbonden geraakten en Gelre bij gebrek aan opvolger Willem, de hertog van Kleef, als hertog verkiest.