Gemeente Onderbanken

Uit Genealogie Limburg Wiki

Onderbanken (Limburgs: de Óngerbenk) is een gemeente in de Nederlandse provincie Limburg, aan de grens met Duitsland. De gemeente telt 8.018 inwoners (31 december 2010, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 21,24 km². Onderbanken maakt deel uit van de plusregio Parkstad Limburg.

De gemeente Onderbanken is als gevolg van een gemeentelijke herindeling ontstaan door de samenvoeging van de voormalige gemeenten Bingelrade, Jabeek, Merkelbeek en Schinveld op 1 januari 1982. Aanvankelijk heette de gemeente Schinveld, genoemd naar het dorp waar het gemeentehuis is gelegen, maar in 1983 werd de naam gewijzigd in Onderbanken. In de Middeleeuwen waren de 'onderbanken' een rechtsprekend college, die vielen onder de rechtbank van Heerlen, en later waarschijnlijk Brunssum.

Onderbanken kenmerkt zich als een landelijke gemeente en is zeer heuvelachtig, hoewel het strikt genomen nog niet tot het Heuvelland wordt gerekend. Er zijn twee soorten landschap aanwezig: het agrarische landschap ten westen van de kern Schinveld en de uitgestrekte bossen ten oosten van die plaats. Het is tegenwoordig vooral een forensengemeente: van alle werkende inwoners werkt 82 procent buiten de gemeentegrens, waarmee Onderbanken het op één na hoogste percentage forenzen van Nederland heeft.

Kernen

De gemeente Onderbanken bestaat uit vier kerkdorpen.

Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2007:
.....Kern..............Inwonertal

  • Schinveld ......4960
  • Merkelbeek ...1720
  • Bingelrade ......880
  • Jabeek ...........740

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de buurtschappen Etzenrade, Op den Hering, Viel en Raath.

De plaatsnaamborden in de gemeente zijn tweetalig; in het Nederlands en in het plaatselijke Limburgs dialect.

Bezienswaardigheden

Er zijn in de gemeente Onderbanken diverse bezienswaardigheden, waaronder:

  • De Sint-Eligiuskerk te Schinveld, ook wel “kathedraal van de Onderbanken” genoemd. Dit gebedshuis werd in 1889-90 gebouwd naar een ontwerp van de Venlose architect Johannes Kayser. Bij de bouw van de nieuwe kerk werd gebruikgemaakt van de torenromp van de voorgangerbouw uit ca. 1500.
  • 'Schinvelder Hoeve' te Schinveld, vroeger ook wel “Sjilvender Huuske” genoemd, een achttiende-eeuwse, deels omgrachte stijlkenmerkende hoeve.
  • 'Kasteel' Raath in de buurtschap Raath, in 1804 gebouwd representatief landhuis op de plaats van een ouder huis.
  • Het uit mergel en hout opgetrokken puthuisje uit 1664 vlakbij Kasteel Raath.
  • De Sint-Lambertuskerk te Bingelrade, in 1935 gebouwd naar een ontwerp van architect Schoenmaekers uit Sittard. Het ontwerp vertoont een combinatie van gotische en art-deco-invloeden.
  • De Sint-Gertrudiskerk te Jabeek, gebouwd in 1859 naar een ontwerp van de bekende Roermondse architect Pierre Cuypers met gebruikmaking van de vijftiende-eeuwse toren.
  • Het 'Etzenrader Huuske' in de tot Jabeek behorende buurtschap Etzenrade, een kasteelhoeve uit de vroege achttiende eeuw.
  • 'De Etzenraderhof', een eveneens uit het begin van de achttiende eeuw stammende karakteristieke hoeve.
  • Openluchtmuseum 'Nonke Buusjke' in de Schinveldse Bossen.

Cultuur

De gemeente Onderbanken kent een rijke muzikale traditie. Alle vier de kernen hebben muziekverenigingen. De grootste kern, Schinveld, kent zowel een fanfare, St. Lambertus als een harmonieorkest, St. Caecilia. Bingelrade kent een harmonie-orkest (St. Cecilia) en Jabeek een fanfare orkest (St. Caecilia) en Merkelbeek de fanfare St. Joseph. Naast de kwantiteit herbergt de relatief kleine gemeente ook kwaliteit. Harmonie St. Caecilia Schinveld is na het bondsconcours van november 2006 zelfs gerechtigd om in de concertdivisie uit te komen.

Bos Schinveld

De gemeente Onderbanken ligt onder de aanvliegroute van AWACS-vliegtuigen naar de NAVO-basis Geilenkirchen en verzet zich daar al sinds 1980 tegen. Onderdeel van dit verzet is de weigering mee te werken aan het door Defensie kappen/afzagen van bomen op haar grondgebied, die uitsteken in de veiligheidszone (de vliegfunnel) om de vliegroute naar de start/landingsbaan van de basis. In Nederland is dat vrij ongebruikelijk, want meestal werken gemeenten, ook als zij het er niet mee eens zijn, uiteindelijk wel mee aan verzoeken om mee te werken aan het realiseren van rijksbelangen.

In 2008 werd door de Raad van State een besluit van de Kroon vernietigd. De Kroon had een wijziging in de provinciale milieu-verordening ongedaan gemaakt. In die verordening stond dat in het zogeheten AWACS-bos in Schinveld geen bomen gekapt konden worden met machines. Het gebied was aangemerkt als een stiltegebied. De provincie ging daartegen in beroep. De staat voerde als argument aan dat de nieuwe bepaling in de verordening in strijd zou zijn met de wet, maar daarvan is volgens de Raad van State geen sprake. Volgens het rijk was de door de provincie bepaalde wijziging van de verordening ook in strijd met het algemeen belang. De wijziging in de provinciale verordening zou de volgens het rijk noodzakelijke boskap bemoeilijken en vertragen. Maar volgens de Raad van State was dat algemeen belang niet zo groot dat het rijk zomaar de milieuverordening terzijde kon schuiven.