Fossa Eugeniana

Fossa Eugeniana is een kanaal dat de Rijn in Duitsland met de Maas moest verbinden van Venlo naar Gelderen. In 1626 begonnen de Spanjaarden met het graven van het kanaal om de Rijnhandel van de noordelijke Nederlanden af te snijden. Het kanaal is nooit voltooid met vanwege de veelvuldige aanvallen op de aanleg hiervan door Staatse troepen. In het landschap zijn delen hiervan bewaard gebleven. Het zou indien voltooid 4,30 meter breed en 50 km lang worden. Bovendien zou het kanaal dienen als verdedigingswal. Daarom zouden op regelmatige afstanden 24 schansen met bastions gebouwd worden. Hoe dan ook, het eerste deel van het kanaal, dat tussen de Maas en de Rijn, kwam al niet af.

Aanleg

Het kanaal werd gepland onder de toenmalige Spaanse regentes in Brussel, Isabella Clara Eugenia, dochter van Filips II, naar wie het ook werd genoemd. Deze kwam op 17 juni 1627 in Roermond aan om van daar gedurende de volgende dagen het verloop van de Fossa Eugeniana van Venlo via Straelen naar Gelderen te bezichtigen. De technische leiding lag vermoedelijk in de handen van Giovanni di Medici; ook markies Spinola was erbij betrokken. Onder leiding van de toenmalige stadhouder van het Overkwartier van Gelre, Hendrik van den Berg, werd ijverig aan de bouw begonnen. De eerste spade ging op 21 september 1626 de grond in. Al gauw waren tot 8000 arbeiders aan het werk. Al in november waren de schansen gebouwd, en het kanaal van Rheinberg tot Gelderen reeds zo breed dat er water door stroomde.

Bij de bouw van de tweede helft ontstonden er echter problemen. Niet alleen technische problemen en de overvallen van de Nederlandse troepen, maar ook financiële problemen van de Spaanse kroon, onder andere veroorzaakt door de verovering van de Zilvervloot in 1628, lieten het project stagneren. In 1629 werd de bouw voorlopig gestaakt. Door de inname van Venlo in 1632 en Rheinberg in 1633 door de Nederlanders onder Frederik Hendrik verviel tenslotte de reden voor de bouw van de Fossa Eugeniana.

Een Schelde-Maas-Rijnverbinding werd later ondernomen door Napoleon Bonaparte met zijn Grand Canal du Nord maar werd evenmin voltooid.

Verloop

Bij Rheinberg mondt het kanaal in de Rijn uit. Vandaar loopt het ten noorden van Kamp-Lintfort, langs Kloster Kamp tussen Sevelen en Issum richting Geldern. Daarna ten zuiden van Walbeck, waar de route tussen Arcen en Straelen naar het zuiden afbuigt. Bij Venlo mondt het kanaal in de Maas uit.

Grote delen van het verloop van de Fossa Eugeniana zijn heden nog goed te herkennen. Van de forten zijn er nog enige te zien, vooral op het gedeelte tussen Geldern en Rheinberg.