Borgharen

Borgharen (Limburgs: Hare) is een kerkdorp van de gemeente Maastricht, in de Nederlandse provincie Limburg. Tot 1970 was Borgharen een zelfstandige gemeente, waarna het door Maastricht werd geannexeerd. Sindsdien is Borgharen formeel een wijk van deze gemeente, maar nog steeds ligt het enkele kilometers buiten de stad. Borgharen ligt ingesloten tussen twee wateren, te weten het Julianakanaal en de Maas.

Naam

De naam Borgharen komt van de woorden borg (kasteel) en het germaanse woord haar (zandige heuvelrug). Zie Kasteel Borgharen.

Wapen

Het wapen geeft de heilige St. Maarten/Martinus weer die een bedelaar de helft van zijn mantel geeft, met daaronder het wapenschild van de familie Van Haren, die de eerst bekende heren van dit dorp waren. Het wapen met de H. Martinus is bekend sinds medio 1400.

Heraldisch omschreven: "In lazuur de H.Martinus met gelaat en handen van natuurlijke kleur, gekleed in wapenrok, mantel en beenstukken van zilver en voorts met helm en nimbus van zilver, houdende in de rechterhand een zwaard van zilver, gezeten op een paard van sabel, met hoofdstel, teugels, dekriemen en hoeven van zilver; naast het paard loopt een naakte bedelaar, met een gordel van sabel om de lendenen; alles geplaatst op een terras van sinopel, op welks voorgrond een schuinsrechts gericht schildje geplaatst is, zijnde van zilver beladen met 4 dwarsbalken van keel."

Geschiedenis

De oudst bekende eigenaar der heerlijkheid, Ogier Sire van Haren, wordt al in 1248 vermeld en voor die tijd stond er al een belangrijke hoeve. In 1330 wordt Borgharen een Brabants leen; het dorp Itteren wordt er dan van afgescheiden. In 1650 komt het aan Valkenburg. Bij het Partagetraktaat van 1661 komt het onder Staats gezag.

De rivier de Maas heeft Borgharen heeft enige landelijke bekendheid bezorgd vanwege de overstromingen van het dorp bij hoogwater in 1993. Recent zijn er dijken aangelegd rond het dorp, waardoor bij hoogwater een eiland ontstaat en de dorpskern zelf niet meer onder water loopt.

Monumenten

• Kasteel Borgharen dateert uit de 15e-18e eeuw. In het gebouw zijn resten van een toren van het oorspronkelijke middeleeuwse gebouw opgenomen.
• De Rooms-Katholieke H. Corneliuskerk is een neogotisch gebouw uit 1888, ontworpen door architect Johannes Kayser.

Bevolking

In 1840 had de gemeente Borgharen 80 huizen met 437 inwoners en bij haar opheffing op 1 januari 1970 circa 550 huizen en 1.664 inwoners.

Archieven

• De katholieke Doopregisters beginnen in 1595, de Huwelijksregisters in 1599 en de Overlijdensregisters in 1727 (parochie H. Martinus); de protestantse Overlijdensregisters beginnen 1730. Zie ook deze link DTB-registers en Burgelijke Stand Borgharen.