Blerick

Uit Genealogie Limburg Wiki
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Algemene informatie

Blerick (Limburgs: Blierik) is een plaats en stadsdeel aan de westoever van de Maas naast Venlo. Blerick is gelegen tussen de A73 en de A67 en het stadsdeel telt 27.330 inwoners (CBS). Het is daarmee qua inwonersaantal het op één na grootste stadsdeel van de gemeente Venlo. Qua oppervlakte is het stadsdeel Blerick het grootste in de gemeente. Het stadsdeel bestaat uit de kernen Blerick, Hout-Blerick en de Boekend.

Oudste plattegrond van Belrick circa 1575

Naam

De naam Blerick is afgeleid van Blariacum, een Romeinse nederzetting. Ofschoon de kans dat het andersom tot stand is gekomen groter is, want de naam is Keltisch (met rick-uitgang) en het is bekend dat de Romeinen vaker een dergelijke plaatsnaam overnamen en het in hun taal omvormden. De uitgang -rick betekent oversteekplaats bij een rivier. De Keltische voornaam Blarus betekende 'grijs' en het zou dan de oversteekplaats van Blarus betekenen. De eigenlijke Romeinse nederzetting is niet in het huidige Blerick aangetroffen en men vermoeddde vroeger dat het meer in het zuidwesten lag. Een betere kanshebber is echter het gebied van de voormalige Frederik Hendrikkazerne, mede omdat daar een romeinse weg naar Venlo liep. Blerick heeft vele namen gekend, te weten Blariacum, Blerke, Blerijck, Blerik, Blerick tot aan een nieuwere administratieve aanduiding als Venlo-Blerick en ten slotte Venlo-West.

Wapen

Bij beschikking van 17 september 1853 van de toenmalige minister van Binnenlandse zaken Z.E. van Reenen, werd aan de gemeente Maasbree (waartoe Blerick behoorde) het volgende wapen verleend: "Een schild van lazuur met een links gaand gevleugeld hert sommé van een kruis tussen de hoornen, alles van goud, parti van keel met een springend hert van goud sommé van hetzelfde, het chef van het schild van goud met eenen adelaar van sabel".

Omtrent de betekenis van dit wapen kan het volgende worden vermeld. De adelaar heeft betrekking op het dorp Maasbree. Deze wapenfiguur is afgeleid van het zegel der schepenbank van de heerlijkheid Bree. Dit zegel bevatte het beeld der kerkpatrones, de H. Aldegundis, met o.m. een schild waarop een adelaar voorkwam. Dit schild met adelaar is zeer waarschijnlijk een herinnering aan het wapen der eigenaars van het kasteel Bree.

De bezitters van het kasteel Blerick noemden zich sinds 1577 heren van Blerick, hoewel de heerlijkheid op zich pas bekend is sinds 1674. De schepenbank van Blerick is bekend sinds 1409, een zegel bezat de schepenbank niet. Een schepenbankszegel is bekend sinds 1621, dus voor het dorp als heerlijkheid werd verkocht. Het zegel vertoont de kerkpatroon, de H.Lambertus, naar rechts gaande. In zijn rechterhand houdt hij een wapen met daarop een springend, gevleugeld hert. De oorsprong van het hert is niet bekend. Het is wel verklaard als het symbool van de H.Hubertus, die mede in de kerk van Blerick wordt vereerd. Het is in ieder geval niet bekend als familiewapen.

Het springend hert heeft betrekking op Baarlo. In het zegel van de schepenbank van Baarlo komt het beeld van de H. Petrus voor met o.m. een schild waarop een naar links springend hert voorkwam.

De ramen van het stadhuis van Venlo zijn glas-in-lood ramen en bevatten de wapens van Venlose families van burgemeesters, schepenen etc. Naast het familiewapen van de Venlose burgemeester Mr. Bernard (B.M.) Berger hangt links het wapen van Blerick en rechts het wapen van Venlo. Deze wapens zijn ernaast geplaatst, omdat deze burgemeester de samenvoeging van Venlo en Blerick heeft weten te bewerkstelligen.

Geschiedenis

Uit de Romeinse tijd dateren vondsten van resten van gebouwen. Ook een koperen paardentuig en een bronzen schild met het hoofd van Medusa werden gevonden. De vraag is alleen waar exact het romeinse Blariacum lag. Tot nu toe dacht men aan Hout-Blerick, maar ook is het mogelijk dat het onder de voormalige Frederik Hendrikkazerne ligt, want daar liep een romeinse weg doorheen recht op Venlo af.

Blerick was voor 1794 een zelfstandig gehucht. Sinds de stadswording van Venlo op 1 september 1343, maar waarschijnlijk al veel eerder, was Venlo omgeven door een omwalling. Op de Blerickse Maasoever lag tegenover de stad reeds in 1461 een militair gebouw. Voor Blerick leverden de vele belegeringen van de vestingstad Venlo telkens problemen op met veel materiële schade aan onroerende goederen. De veelvuldige verwoesting van gebouwen is er waarschijnlijk de oorzaak van dat er in Blerick zo weinig ‘oude’ gebouwen bewaard zijn gebleven. De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was de periode waarin de Nederlanden zich met geweld ontworstelden aan de Spaanse overheersing. De oorlogshandelingen lieten ook Blerick niet onberoerd. Het had veel te lijden onder bezettingen en beschietingen omdat het vlakbij de vesting Venlo lag. De grootste catastrofe voltrok zich voor Blerick in 1586. De Staatse verdedigers van de vesting staken het dorp in brand om zo een vrij schootsveld te krijgen in verband met de opmars van de hertog van Parma. Vrijwel alle huizen en gebouwen van Blerick werden verwoest. Andere tragische gebeurtenissen vonden in 1632 en 1637 plaats. In 1632 nam een duizenden manschappen tellende legermacht van Frederik Hendrik het dorp in bezit voor de belegering van het toen Spaanse Venlo. Vijf jaar later kwamen de Spanjaarden weer opzetten en bestookten Venlo vanuit Blerick. Opnieuw werd een deel van het dorp verwoest. Na de verovering van Venlo begonnen de Spanjaarden in 1641 met de aanleg van het Fort Sint-Michiel. Ook dat ging niet zonder onaangenaamheden voor de Blerickse bevolking, al was het maar dat de grond waar het fort moest komen werd onteigend.

Het kerspel Blerick bestond al zeer vroeg uit drie woonkernen, rotten genaamd. Op de eerste plaats was er het huidige centrum van Blerick plus enige bebouwing aan het Nieuwborg en de Horsterweg. Dit gedeelte heette het Dorp, Blerick of Maes-Blerick. Daarnaast was er het Hout-Blericker rot en het Boekender rot. Gemiddeld genomen kun je stellen dat het aantal inwoners van Blerick tussen ongeveer 1450 en 1875 steeg van minder dan 700 tot ruim 2.200.

Blerick behoorde, zoals Venlo, bij het Overkwartier van Gelre of Spaans Opper-Gelre. Tijdens de Spaanse Successieoorlog werd het de hele omgeving van Venlo door Pruisische troepen bezet, en bleef zo als deel van Pruisisch Opper-Gelre ongeveer een eeuw lang Duits. Venlo zelf kwam echter in Nederlandse handen.

Na 1794 bezette het Franse leger het gebied en een nieuwe bestuursorganisatie kwam tot stand. Gemeenten met minder dan 5000 inwoners werden bij elkaar gevoegd en zo vormden Blerick, Baarlo en Bree samen 'Mairie de Bree', later Maasbree genoemd. Blerick was het grootste dorp van die gemeente. De gemeenteraad vergaderde in het Blerickse Raadhuis. De samenvoeging was vanaf het begin al niet succesvol en Blerick heeft diverse pogingen ondernomen om zelfstandig te worden, wat niet is gelukt. Het bleef een dorp met in 1840 146 huizen en 832 inwoners.

Groote Steegstraat te Blerick

Zeer belangrijk voor de ontwikkeling van Blerick was de opening van de spoorlijn Venlo-Eindhoven in 1865 en de lijn Venlo-Nijmegen in 1883. In januari 1869 kreeg Blerick een eigen spoorwegstation (Station Blerick omstreeks 1900). Bij de los- en laadplaats aan het einde van de Broekstraat (Pepijnstraat) was het een drukte van jewelste. En toen de spoorwegen in 1889 in Blerick een wagenwerkplaats openden, betekende dit spoedig een enorme uitbreiding van de werkgelegenheid. Deze gang van zaken droeg er in belangrijke mate toe bij dat Blerick geleidelijk aan zijn landelijke karakter verloor. Belangrijk was ook de vestiging in februari 1876 van het klooster van de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid aan de Markt (Antoniusplein) en vanaf 1898 aan de Antoniuslaan. Afgezien van de betekenis voor het religieuze leven en het onderwijs in Blerick vormde de vestiging van een dergelijke gemeenschap een belangrijke stimulans voor de lokale economie. Naast het klooster leidden de zusters namelijk ook twee internaten, verschillende types scholen en een pension voor dames en heren. Begin jaren dertig van de twintigste eeuw woonden en werkten er binnen de Blerickse kloostergemeenschap rond de 800 personen. Langzamerhand groeide de behoefte aan woningen, scholen en kerken. Onder andere voor arbeiders en militairen werden aparte wooncomplexen gebouwd. Ook op cultureel, maatschappelijk en sportief gebied was Blerick zeer actief.

Op het einde van de negentiende eeuw kreeg de stad Venlo langzamerhand gebrek aan woonruimte. De stad heeft in de loop der tijd verschillende pogingen ondernomen om Blerick uit de gemeente Maasbree los te weken en bij Venlo te voegen. Dit streven werd in Blerick resoluut van de hand gewezen in 1909. In 1911, toen op het terrein van het voormalige fort Sint-Michiel in Blerick de bouw van de nieuwe infanteriekazerne (Frederik Hendrikkazerne) in volle gang was, stelde het Venlose gemeentebestuur pogingen in het werk Blerick bij Venlo te voegen. De Blerickse politie zou de openbare orde niet kunnen handhaven wanneer de infanteristen van de kazerne in de Blerickse cafés een biertje zouden gaan drinken. Dit Venlose streven leidde niet tot succes, evenals een nieuwe poging in 1921. Toen in 1938 burgemeester Janssens aantrad, werd de discussie opnieuw aangezwengeld, ditmaal door het provinciaal bestuur. Het belangrijkste argument was de grote afstand tussen de drie dorpen van de gemeente Maasbree en vooral het afwijkende, verstedelijkte karakter van Blerick. Ten slotte speelde ook de geografische en economische vergroeiing van Blerick met Venlo een grote rol. Zo leverde Venlo bijvoorbeeld, ondanks de ‘annexatiestrijd’, elektriciteit en gas aan het centrum van Blerick. Tevens werkten er veel Blerickenaren in Venlo en omgekeerd. Daarnaast was Blerick ook in stedenbouwkundig opzicht sterk op Venlo gericht: de belangrijkste wegen ontmoeten elkaar bij de oprit van de brug naar Venlo. Ondanks veel tegenstand van de meeste Blerickse raadsleden en veel Blerickenaren, keerde het getij langzaam ten gunste van Venlo. Ondertussen brak in 1940 de Tweede Wereldoorlog uit. En tijdens het eerste oorlogsjaar viel voor Blerick het doek. Op 1 oktober gebeurde waartegen veel Blerickenaren zich jarenlang hadden verzet: de samenvoeging met Venlo. Burgemeester Berger van Venlo kreeg er in één klap 10.865 burgers bij.

Blerick werd op 3 december 1944 bevrijd van de Duitsers. Hiernaar is een straat vernoemd, de Drie Decembersingel. Er was ook een kazerne met een rijopleiding gevestigd, de Frederik Hendrik Kazerne.

Militaire Geschiedenis

Nadat Venlo stadsrechten kreeg en stadsmuren mocht bouwen, werd aan de westerlijke oever van de maas, achter het in Blerick gelegen veerhuis "De Staay", in 1450 een fort gebouwd. De Spanjaarden vervingen dit fort van hout en steen in op 29 september 1641 (Michaelsdag) door een stenen fort genaamd Fort Sint Michel (genoemd naar aartsengel Michaël die volgens het hoofdstuk Openbaringen in de bijbel oorlog voerde tegen satan). Het fort was in 1643 gereed.

Omdat volgens negatieve rapporten het Fort te ver van de Maasoever zou staan, werd in 1831 besloten een aarden fort tussen fort Sint Michel en de Maas te bouwen. Dit werd Fort Leopold.

Blerick kon lange tijd niet uitbreiden richting het noorden, omdat het schootsveld van het fort vrij moest blijven. Toen aan het eind van de 19e eeuw de Spoorlijn Venlo - Eindhoven aangelegd werd, verdween het fort en kwam de bebouwing in Blerick op gang. Op de plek van Fort Sint Michel werd tussen 1910 en 1913 de Fredrik Hendrikkazerne gebouwd. De contouren van het oude fort zijn nog wel in de stratenstructuur te herkennen in de punten Horsterweg/Garnizoensweg, Horsterweg/Daelweg en Horsterweg/Kazernestraat. Daarnaast is er een straat (Fort Sint Michielstraat) naar het fort vernoemd.

De kazerne stond de laatste tientallen jaren (met name onder Nederlandse militairen) bekend om de autorijlessen die er gegeven werden. Totdat enkele jaren geleden de rijlessen werden geschrapt in de Blerickse kazerne, waren de groene leswagens een begrip in het Venlose en Blerickse straatbeeld. Momenteel zijn er plannen gaande op de kazerne een andere functie te geven. Mogelijk wordt er een invulling gegeven die ten goede komt aan de Floriade van 2012 die in Venlo plaats zal vinden.

Schutterij Sint Thomas van Aquino is de oudste vereniging van Blerick.

Blerickse toponiemen

Genealogen raken in het zeventiende eeuwse Blerick gemakkelijk het spoor bijster door de tientallen toponiemen. Je heette naar de boerderij of streek waar je woonde of waar je vandaan kwam, niet noodzakelijkerwijs in chronologische volgorde. Bovendien konden toponiemen worden afgewisseld met patroniemen.
Op het kaartje zijn de namen van boerderijen opgenomen die als toponiem voorkomen. Bij sommige hoeven is de familienaam (cursief) opgenomen, voor zover deze minder gemakkelijk als toponiem herkenbaar is. Roemruchte Blerickse toponiemen die een relatie hebben met (pacht)boederijen: Verrijnen, Vermaessen, op den Bulten, Op den Sump, Verboeckhorst, Verbaesdonck, Mans, Heijmans, Aen gen Eijndt, Verheijen, In gen Ael.

Blerickse toponiemen uit de 17e en 18e eeuw.


De Boekend: Hout-Blerick:
1. Nelis 22. gen Eycken
2. Beeks 23. in den Winckel
3. Reraij/Mulkens 24. Gueterlo/Moutshof
4. gen Dijck 25. Brokerhof
5. Bakkes + 't Langeven 26. Hooverhof
6. Bakhei 27. Laerbroek
7. Voorste Kockerse -Koxerslo 28. Watermolen/Oliemolen
8. Achterste Kockerse -Koxerslo 29. Windmolen
9. Reraij/Maessen Vermaessen .
10. Boeckweyt/Boekhorst/Boist Maas-Blerick:
11. ger Ynen Verrijnen 30. aen gen Eynd
12. Heymans op gher Heijden (= Kiespenninckhof)
13. Mans 31. de Vree
14. Egelbos int IJgelbosch 32. in gen Ael
15. Heershof 33. ter Heyden/Greyen Verheyen
16. de Bulten 34. Egtenray Eitienraedt
17. de Baasdonk Verbaesdonck 35. de Sondert Versundert
18. Boekender 36. de Gruijsdonk
19. Klein (of Nieuw) Boerlo -Boiler 37. Ubroek/Somp
20. Huis Boerlo Oijbroeck/Sump
21. Groot (of Oud) Boerlo -Boiler 38. de Staay

Religie

De vazal van de graaf van Loon (de graaf van Loon had het gebied destijds in bezit), Otto van Borne, stichtte in 1219 een kerk in Blerick. Als patroonheilige kozen zij de St. Lambertus, een familielid van de stichtersfamilie. De kerk werd in de loop van de jaren uitgebreid. In de 19e eeuw breidde Blerick flink uit en werd Blerick door de landelijke verenging ‘de Liefdadigheid’ uitgekozen om daar een Antonius van Padua-kerk te stichten. De oude Lambertuskerk werd gesloopt. Bisschop Boermans beloofde dat wanneer er behoefte was aan een nieuwe parochie in Blerick, dat deze de naam Lambertus zou krijgen.

Monumenten

Blerick.jpg
  • Door de flinke uitbreiding, werd in 1927 het rectoraat Lambertus opgericht dat in 1932 tot parochie werd verheven. De kapelaan kreeg de uit 1767 stammende St. Anna-kapel. Deze bleek snel te klein en werd er in 1928 een noodkerk gebouwd, dat later als parochiehuis ‘Ons Huis’ zou dienen. Deze was ook al snel te klein en in 1934 werd de huidige Lambertuskerk in gebruik genomen. In 1944 werd de kerk door de Tweede Wereldoorlog door een voltreffer geraakt. Dit zorgde voor enige verbouwingen aan de kerk die in hoofdlijnen niet veranderde.
  • In 1944 werd de Antonius van Paduakerk door de terugtrekkende Duitsers opgeblazen en vernield. In 1946 werd de kerk opgeruimd en werd het terrein parkachtig ingericht. Men vond onderdak in de noodkerk in de zaal van Schuts. Deze werd al snel te klein en de tweede noodkerk werd de zaal in het Volkshuis. Een echte kerk kwam er nog niet, maar men bouwde vervolgens een eigen noodkerk die vanaf 1948 in gebruik werd genomen. Met de bouw van de huidige Antonius van Padua-kerk werd in 1960 begonnen. In 1963 werd de kerk verkocht aan de gemeente Venlo die er een sport- en gymnastiekzaal van maakte. Vanaf toen werd de huidige kerk in gebruik genomen. Onder de Antoniusparochie viel ook het stadsdeel Boekend, die eerder onder de Hubertusparochie viel. Door de Tweede Wereldoorlog werd het voor de bewoners van Boekend te gevaarlijk om naar de kerk te gaan en zo ontstond een eigen parochie.

Families die langdurig in Blerick woonden of wonen

Archieven

De Doopregisters beginnen al in 1575, de Huwelijksregisters in 1598 en de Overlijdensregisters in 1696 (parochie H. Lambertus). Zie ook deze link DTB-registers en Bevolkingsregister Blerick.

Literatuur

  • Overzicht van literatuur over Blerick in de Koninklijke Bibliotheek (KB).
  • Het gezicht van de Boekend – Een gemeenschap met geschiedenis, Jacq Grubben, Lambert van Hout en Chrit Klerken, Historische Werkgroep Blerick, april 2009, ISBN 978-90-814000-1-5
  • G. Gommans Blerick in oude ansichten
  • L.W.M. van Hout, C.J.W.A. Klerken en T.P.M. Huijs De Kesselse tynslegger van Blerick 1441-1515

Externe links