Arcen

Uit Genealogie Limburg Wiki
Kaart uit circa 1870 van Arcen

Arcen (Limburgs: Aarsen/Aarse) ligt circa 12 kilometer boven Venlo aan de oostoever van de rivier de Maas. De voorheen zelfstandige gemeente (samen met Velden) maakt per 1 januari 2010 deel uit van de gemeente Venlo.

Naam

Het zou kunnen dat de naam is afgeleid van het woord Arx wat burcht betekent.

Geschiedenis

De Markt rond 1900

In de romeinse tijd waren er in dit gebied wegen en overgangen, mogelijkerwijs ook een romeinse militaire post/burcht of herberg.

Arcen hoorde oorspronkelijk bij het gebied van Straelen. In 1064 werd het door Gravin Irmentrudis geschonken aan de Abdij van Siegburg. Het dorp Arcen bestond al rond 1100 en had een kerkje. In 1330 scheidde Arcen zich af van Straelen en werd een afzonderlijke Heerlijkheid met een eigen schepenbank, waar Lomm bijhoorde. Deze werd gegeven aan de de familie Van Bueren. Arcen bezat in 1330 al stapelrecht op de Maas. Er werd hier veel handel gedreven en het dorp was een belangrijke schakel naar het achterland, zeer tot ongenoegen van de nabij gelegen stad Venlo. In 1511 namen de troepen van Margaretha van Oostenrijk Arcen in en verwoesten bijna geheel Arcen. Op 24 juli 1512 verkochten Herman van Krieckenbeck genaamd van Baerle en zijn vrouw Margaretha van Nyvenheim het patronaatsrecht van de kerk en tienden (dus het recht om de pastoor te benoemen en het recht op belastingontvangsten) te Arcen aan Reinier van Gelre en Aleidis Schenck van Nydeggen die ook heer en vrouw van Arcen waren. In 1579 werd de kerk van Arcen door de Staatse troepen verwoest en in dat jaar heerste er de pest die veel doden maakte en de pestepidemie van 1635 eiste in Arcen zelfs 195 doden. Het klooster St. Barbara’s Weerd (gesticht in 1450) werd door de Staatse troepen in 1586 afgebrand. In de jaren 1611, 1687, 1720 en 1816 waren de grote stadsbranden in Arcen. Nadat al een paar keer tevens de Maashandel door de tachtigjarige oorlog flink was teruggelopen, kreeg deze door de Spaanse successieoorlog begin 1700 een nog grotere klap en daardoor viel deze vestingstad terug naar een dorp.

Arcen heeft in haar verleden een stadswal gehad met een imposant tol- en poortgebouw uit de 15e eeuw aan de zuidzijde bij de Maas. Nadat het in de tachtigjarige oorlog flinke schade had opgelopen, is het in 1635 verwoest en daarna maar voor een deel weer opgebouwd. Hiervan resteert een klein stuk onder de huidige naam "Schanstoren". De ander twee stadspoorten hadden de namen Koepoort aan de oostzijde, de Leypoort in het noorden. Daarnaast had het stadje aan haar noordoost kant een kasteel (aldt huys) dat voor 1300 gebouwd was en in 1511 werd verwoest. In dat jaar werd eveneens Huys den Kamp verwoest, waarop later het huidige kasteel Arcen in circa 1661 werd gebouwd.

Arcen behoorde bij het Overkwartier van Gelre of Spaans Opper-Gelre. Tijdens de Spaanse Successieoorlog werd het door Pruisische troepen bezet, en zo bleef het als deel van Pruisisch Opper-Gelre ongeveer een eeuw lang Duits (tot 1814). Daarna werd dit gebied onderdeel van de Duitse Bond totdat het in 1839 bij Nederland kwam.

Nadat de Duitsers in 1940 Arcen bezetten, heeft het aan het eind van de Tweede Wereldoorlog in 1945 flinke oorlogsschade opgelopen en was ontvolkt. Door de wederopbouw heeft het voor een deel een ander aanzien gekregen.

Wapen

Wapen

De schepenen van Arcen treden voor het eerst op als getuigen in een akte van 22 februari 1420. De oudste akte met zegel van hen is uit 28 oktober 1420. De schepenbank vormde één geheel met Lomm en Schandelo. Het wapen vertoont een gedekt poortgebouw met zijtorens, alles voorzien van borstwering. Daarnaast staat aan weerszijden een kleinere toren aangegeven. Onder het poortgebouw bevindt zich het wapenschild van de heer van Arcen uit het geslacht Van Buren. In latere tijd (begin 1700) werd het wapenschild onder de poorttoren dat van het geslacht Van Gelder. In het wapen komt dus door de ommuring met torens en poorttoren, de stedelijke pretentie van Arcen tot uitdrukking. Wellicht is dit een weergave van het tol- en poortgebouw dat tegenwoordig de Schanstoren heet.

Tegenwoordig

  • Op de plaats van het voormalige Maashotel naast de Schanstoren is een hoogbouwappartement met een restaurant neer gezet.
  • Aan de zuidkant van het dorp aan de Maaszijde bevind zich de ruïne van een (riviertol-)toren met een deel van de stadsmuur.
  • De Hertog Jan brouwerij bevindt zich bij het veer naar Broekhuizen.
  • De Koninklijke Harmonie van Arcen bestaat sinds 1851.

Volkstellingen

Arcen eind 1950 met het Maashotel
Volkstellingen Dorp Arcen (bebouwde kom inklusief klooster)
Jaar 1859 1869 1879 1889 1899 1909 1920 1930 1947 1960 1971
Inwoners *504 *485 624 1605
Huizen 144 114 131 - - -

NB. vanaf 1947 zijn de huizen bij de volkstelling niet meer geteld.

  • Kennelijk zijn hier verschillende criteria gebruikt door de volkstellers !
Arcen eind 1800

Monumenten

  • Kasteel Arcen
  • Riviertoltoren annex stadspoort
  • Watermolen en Graanbranderij de IJsvogel uit circa 1677
De Schanstoren langs de Maas.
In de Wijmarse molen is graanbranderij De IJsvogel gevestigd.

Voormalige burgemeesters

Burgemeesters van Arcen
<1808 - 1818 Jean Theodore Pierre van Deelen
1818 - 1836 Petrus Christianus Haffmans
1836 - april 1866 Joannes Theodorus van den Bergh
april 1866 - 1918 Gerardus Joannes Derckx
1 juli 1918 - 1919 L.F.L. de Lang Evertsen
1919 - 1 maart 1923 M.W.J. Coenders
maart 1923 - 1 augustus 1960 Pierre H. Gubbels
1960? - 1974 W.P.G. Linders
16 januari 1974 - 1 september 1986 Ria (M.H.G.) van Soest-Jansbeken KVP/CDA
... 1986 - 29 december 1993 E.A. Mooren CDA
8 juli 1994 - 1 januari 2001 Léon (L.J.P.M.) Frissen CDA
8 januari 2001 - 1 juni 2001 Joke (J.W.) Kersten PvdA waarnemend
1 juni 2001 - 28 augustus 2006 Fons (A.H.M.J.) Tans PvdA
28 augustus 2006 - 1 januari 2007 Pieter (P.) van der Zaag CDA waarnemend
1 januari 2007 - 31 december 2009 Fons (A.H.M.J.) Tans PvdA

Families die langdurig in Arcen woonden of wonen

Archieven

De archieven van de schepenbank én de doopregisters vanaf 1613, de huwelijksregisters vanaf 1612 en overlijdensregisters vanaf 1622 (parochie H.H. Petrus en Paulus) bevinden zich in het Rijksarchief Maastricht. Zie ook deze link DTB-registers en BS Arcen.

Literatuur

Externe link