Amstenrade

Uit Genealogie Limburg Wiki
De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de gewone afdrukfunctie van de browser.

Amstenrade (Limburgs: Austroa) is een kerkdorp in het zuiden van Nederlands Limburg. Het vormt samen met de plaatsen Oirsbeek, Doenrade, Puth, Schinnen en Sweikhuizen de gemeente Schinnen. Tot 1982 was Amstenrade een zelfstandige gemeente. Een deel van haar grondgebied (Treebeek) werd toen bij de gemeente Brunssum gevoegd.

Amstenrade ligt ten westen van Brunssum en ten noorden van Hoensbroek. Vanouds valt onder het dorp Amstenrade ook een stuk van het buurtschap Hommert. Deze ligt grotendeels in de gemeente Schinnen, maar gedeeltelijk in de gemeente Heerlen en voor nog een ander deel in de gemeente Nuth.

Naam

Oudere vormen van de plaatsnaam zijn Osterode (1223), Anstenroden (1274), Anstenrode (1298) en Amstenraedt (1840). De identificatie van de eerstgenoemde vorm wordt betwijfeld, daar geen van de later genoemde vormen deze ondersteunt. Het voorste deel van de naam bevat de persoonsnaam Ansto, het tweede bevat het in vele plaatsnamen voorkomende rode, oftewel ‘rooiing, ontginning’

Geschiedenis

Amstenrade wordt, zover bekend, voor het eerst genoemd in een acte uit 1274, die verband hield met de benoeming van de geestelijkheid van de kapel van Amstenrade. In 1319 ging Amstenrade als leen behoren tot het kathedrale kapittel van Luik en weer later behoorde de plaats tot het Land van Valkenburg. Ondanks dat het een eigen dorpsraad had, viel het rechtstreeks onder de Schepenbank van Oirsbeek. Amstenrade kreeg onder graaf Huyn een bestuurlijke functie over het graafschap Amstenrade-Geleen. In 1767 viel het door verkoop en huwelijk toe aan de grafelijke familie De Marchant et d’Ansembourg. Na een aantal turbulente periodes zou het uiteindelijk vanaf de Franse tijd als zelfstandige gemeente verder gaan, tot aan de gemeentelijke herindeling van 1982 toe.

NSB-politicus Max de Marchant et d'Ansembourg was in de jaren '20 burgemeester van Amstenrade.

Monumenten

Kasteel Amstenrade
  • Kasteel Amstenrade van de familie De Marchant et d'Ansembourg met een uitgestrekte Engelse tuin in het hart van het dorp. Het dateert uit 1781. De vierkantetoren is een 18e-eeuws Rijksmonument. Het kasteel zelf is niet toegankelijk, het fraaie Engelse park wel.
  • Vlak daarbij de parochiekerk O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen. Deze neogotische kerk met twee torens dateert uit 1852-1856 en werd ontworpen door architect Carl Weber. Het was de allereerste neogotische kerk in Limburg.
  • De oude kern van Amstenrade is een beschermd dorpsgezicht. Rondom kasteel Amstenrade ontwikkelde zich in de loop der eeuwen een nederzetting, waarvan de oorspronkelijke wegen alle, zoals de stralen van een ster, leiden naar het slot als markant middelpunt. Weliswaar hebben naderhand veel uitbreidingen plaatsgevonden richting Hoensbroek en Hommert/Schinnen, maar in de huidige wegenstructuur is het stervormig patroon nog duidelijk te herkennen. Het gebied rondom het kasteel was dan ook echt het dorpscentrum. Behalve de kerk bevinden zich aan het kerkpleintje ook nog de pastoorsboerderij, de burgemeesterswoning en de dorpsherberg. Andere karakteristieke panden, naast het kasteel, de kerk en de overige panden aan het Kerkplein, zijn onder meer de pastorie, het klooster, de school en villa De Streek.

Archieven

De Doop- Huwelijks- en Overlijdensregisters beginnen in 1623 (parochie H. Gertrudis). Zie ook deze link DTB-registers en BS Amstenrade.

Ze zijn te raadplegen in het RHCL te Maastricht, evenals de oude archieven tot de Franse Tijd.

Het oude gemeentearchief is te raadplegen in het Stadsarchief Sittard-Geleen te Born.